Demissionair minister Hugo de Jonge van Volksgezondheid moet naar de rechter luisteren en gevraagde documenten over corona vrijgeven. Dat vindt een meerderheid van de Tweede Kamer.
Vorige week oordeelde de rechter, na een door Nieuwsuur aangespannen procedure, dat de manier waarop het ministerie van Volksgezondheid (VWS) met informatieverzoeken via de Wet openbaarheid van bestuur (WOB) omgaat, niet voldoet aan de wet. De Kamer wil dat de Jonge deze uitspraak respecteert.
'WOB kun je niet uitschakelen'
Vooral journalisten vroegen vorig jaar overheidsdocumenten op om te controleren hoe het coronabeleid tot stand kwam. Maar sinds het begin van de pandemie beoordeelt VWS individuele WOB-verzoeken niet meer. In plaats daarvan bepaalt het ministerie zelf welke informatie op welk moment naar buiten komt.
Kamerleden keuren deze werkwijze af en roepen de minister in Nieuwsuur op om de WOB na te leven. "Het is niet aan de macht om te bepalen wanneer wel en wanneer niet informatie ter beschikking wordt gesteld", zegt oud-Kamervoorzitter Khadija Arib.
VVD-Kamerlid Ulysse Ellian wil dat het ministerie het oordeel van de rechter volgt en dat het stopt met "deelplukjes" informatie te geven. "Dat is niet juist, dat hebben hoogleraren ook gezegd. Inwoners in Nederland moeten zich aan de wet houden. Dat geldt natuurlijk ook gewoon voor de overheid."
Je ziet bewindspersonen overal in bladen met shoots, daar is kennelijk wél tijd voor.
Demissionair minister De Jonge zei eerder dat zijn afwijkende werkwijze nodig is vanwege de grote hoeveelheid documenten en WOB-verzoeken in coronatijd. Daar heeft Arib geen begrip voor: "Je kan niet tijdens een crisis de WOB uitschakelen." Volgens haar is het juist dan belangrijk dat er "tegenspraak is". En als de druk te hoog is, "moet je extra mensen in dienst nemen".
Ook SP-Kamerlid Renske Leijten noemt de hoeveelheid van de documenten een "slecht argument". "Je zou geen regering moeten hebben die zegt: dit kost ons mensen. Een regering moet zeggen: en nu gaan we het regelen!"
Arib wijst erop dat er ook honderden communicatieadviseurs werken bij de overheid. Terwijl er geen tijd zou zijn voor het naleven van de WOB, "zie je bewindspersonen overal in bladen met shoots. Daar is kennelijk wel tijd voor."
Na de uitspraak van de rechter zei minister De Jonge dat hij de uitspraak zou gaan "bestuderen". Hij kon niet zeggen of hij de werkwijze ging aanpassen. Maar ondertussen, zo ontdekte Nieuwsuur, zoekt zijn ministerie sinds vorige week achter de schermen naar extra juridisch personeel.
Er gaat een e-mail van een detacheringsbureau rond met de tekst "spoedaanvraag ministerie van VWS", waaruit blijkt dat het ministerie vijftig extra juristen wil aantrekken. "De rechter heeft het ministerie namelijk op de vingers getikt over de alternatieve manier van Wob afhandeling", zo luidt de wervingstekst. Het ministerie bevestigt dat het die extra juristen zoekt.
'Bedelen' om informatie
Ook buiten de WOB-kwestie maakt PvdA'er Arib zich zorgen over de manier waarop de overheid met informatie omgaat. Zij zag dat Kamerleden afgelopen jaren moesten "bedelen" om informatie. "In bijna alle landen om ons heen gaat het heel normaal, informatie wordt op tijd en volledig verstrekt. In Nederland wordt zo geheimzinnig gedaan. Dan verbaast het me niet dat mensen wantrouwig zijn."
Vandaag debatteert de Kamer over de kwestie. Er zal onder andere worden gesproken over de informatiepositie van de Tweede Kamer en de Wet openbaarheid van bestuur.
Dwangsom
Een WOB-verzoek moet normaal binnen acht weken worden behandeld. Nieuwsuur diende in mei 2020 drie WOB-verzoeken in bij VWS, die nog steeds niet zijn behandeld. Naar aanleiding daarvan, en om de alternatieve werkwijze van het ministerie te toetsen, stapte Nieuwsuur naar de rechter.
De rechtbank oordeelde dat de afwijkende werkwijze van het ministerie niet past binnen de WOB. De minister moet binnen twee maanden alsnog een besluit nemen over de drie informatieverzoeken, op straffe van een verhoogde dwangsom.
Demissionair minister de Jonge wil niet zeggen of het ministerie in hoger beroep gaat of niet. "Het zou het mooiste zijn als VWS de uitspraak ter harte neemt", zegt VVD'er Ellian. "Ik denk dat het een heel gewogen uitspraak is, een keurige uitspraak van de rechter. Doe daar je voordeel mee zou ik zeggen."
In een reactie zegt het ministerie dat het zich nog steeds "beraadt" op de uitspraak, maar zegt na vragen van Nieuwsuur dat het inmiddels extra acties in gang zet. "We passen de [WOB-]software aan met de verwachting dat het daarmee sneller gaat. En we houden ons werkproces tegen het licht."
