Roma woest om 'Tsjechische George Floyd', wereldwijde ophef blijft uit

• Chiem Balduk

  Redacteur online

De overeenkomsten met de zaak-George Floyd zijn groot: een agent drukt minutenlang met zijn knie op de nek van een man, terwijl omstanders roepen dat hij geen adem krijgt, waarna de man overlijdt.

Toch leidt de dood van de Roma-man Stanislav Tomas, vorige week in de Tsjechische stad Teplice, nauwelijks tot ophef. Het contrast met de Black Lives Matter-protesten is groot: na de dood van de zwarte Amerikaan Floyd volgden in de gehele westerse wereld protesten en debatten over institutioneel racisme.

Het gebruik van de hashtag #RomaLivesMatter blijft vooralsnog beperkt tot de Romagemeenschap. In Teplice gingen honderden Roma dit weekend de straat op; bij Tsjechische ambassades in Duitsland, Roemenië en Spanje demonstreerden enkele tientallen Roma. Vandaag protesteerden zo'n 200 Roma in Praag, waarbij schermutselingen ontstonden met een groepje nationalistische tegendemonstranten.

Net als in de zaak-Floyd werd de arrestatie van Tomas gefilmd:

Sabina Achterbergh van de Vereniging Sinti, Roma en Woonwagenbewoners heeft wel een idee waarom de aandacht voor Tomas' dood beperkt is. "Roma en Sinti worden vaak gezien als inferieure mensen, die zoiets wel verdiend zullen hebben. Wij komen vaak negatief in het nieuws, waardoor we niet snel als slachtoffers worden gezien."

Het doet haar pijn om de beelden van het politieoptreden in Teplice te zien. "Waarom op iemands nek drukken? Het is sadisme, dat is wat ik zie! Familie van mij is omgekomen in concentratiekampen in de Holocaust. Daar hebben ze destijds ook sadisten voor gevonden om mensen te doden."

De Raad van Europa en Amnesty International hebben opgeroepen tot een onafhankelijk onderzoek naar de dood van Tomas. De Tsjechische president Zeman is niet onder de indruk van de buitenlandse oproep, bleek in een interview met het Tsjechische CNN Prima News. "De Raad van Europa bemoeit zich wel vaker met allerlei zaken, (...) ze kunnen zich beter met iets anders bezighouden."

Skinheads

Belangenbehartiger Achterbergh komt regelmatig in Tsjechië en kent het stadje Teplice. "Daar lopen veel skinheads rond, die het hebben gemunt op minderheden, zoals de Roma." De doorgaans getinte Roma, die zo'n 2 procent van de Tsjechische bevolking uitmaken, zijn een geliefd doelwit voor de extreemrechtse groeperingen.

De lokale Roma-activist Jozef Miker, die Achterbergh kent van internationale conferenties, ervoer dat vorig jaar nog. Een groep dronken mannen schold hem uit, viel hem aan en sloeg een tand uit zijn mond. Hij deed na afloop geen aangifte, mede vanwege het gebrek aan vertrouwen in een goede afloop. "Dit was niet de eerste keer en zal niet de laatste keer zijn dat ik in elkaar word geslagen door racisten", zei hij tegen lokale pers.

Geen kans om op te klimmen

Door de lage aangiftebereidheid zijn er geen betrouwbare cijfers over anti-Roma-geweld in Tsjechië. Andere statistieken zijn er wel: de levensverwachting, alfabetiseringsgraad en inkomen van Roma ligt lager dan het Tsjechische gemiddelde. Werkloosheid en criminaliteit komen juist relatief veel voor.

Volgens de ngo Minority Rights Group International (MRG) hebben Roma nauwelijks de kans om op te klimmen in de Tsjechische maatschappij, onder meer door "stelselmatig racisme en marginalisering door de politiek." Zo heeft president Zeman de Roma in zijn land meermaals bestempeld tot "onaangepaste burgers die weigeren te werken".

Net als #BlackLivesMatter draait #RomaLivesMatter daarom om meer dan één dodelijk incident. "Er bestaat veel institutioneel racisme, ook in Nederland", benadrukt Achterbergh. Ze verwijst bijvoorbeeld naar het voormalige uitsterfbeleid van woonwagenkampen. Dat beleid is na jaren strijd verboden, maar gemeenten creëren nog altijd nauwelijks de gewenste nieuwe standplaatsen.

Ze hoopt op momentum voor het 'RLM'-protest, hoewel ze beseft dat het lastig zal zijn. Het ontbreekt vooralsnog aan steun, solidariteit of ophef van mensen die niet tot de Romagemeenschap behoren.