De ethische discussie over tieners vaccineren: 'Hoe vertel ik dit mijn kinderen?'
Vaccineer ook gezonde tieners vanaf 12 jaar oud met het BioNTech/Pfizer-vaccin, adviseert de Gezondheidsraad aan het kabinet. Als ook zij op vrijwillige basis een inenting kunnen krijgen, helpt dat volgens de raad zowel deze jongeren als de maatschappij. Maar het is een aanbeveling die ethisch en politiek gevoelig ligt.
De raad geeft in het advies ook aan dat er nadelen zijn voor de adolescenten. Het gebruik van geneesmiddelen, zoals vaccins, leidt nu eenmaal tot een kans op bijwerkingen. Het eindoordeel van de raad is dan ook een optelsom van verschillende factoren, staat in het vandaag verschenen rapport.
Wat zijn de morele dilemma's bij dit advies?
"Het afwegen van de voor- en nadelen van een vaccin is ethisch een lastige beslissing", zegt medisch-ethicus Rieke van der Graaf (UMC). Want wanneer wegen verwachte positieve effecten voldoende op tegen de kans op negatieve gevolgen? En wanneer oordeel je dat er voldoende gegevens zijn om zo'n besluit te maken?
Onder meer de Nederlandse Vereniging van Kinderartsen en nu dus ook de Gezondheidsraad vinden dat er voldoende data beschikbaar zijn om over te gaan tot prikken bij tieners. Het Europees Geneesmiddelenbureau EMA heeft het BioNTech/Pfizer-vaccin eind mei al veilig bevonden voor kinderen vanaf 12 jaar.
Maar een groep van naar eigen zeggen 1500 medische professionals stelt dat het advies van de Gezondheidsraad te vroeg komt. Volgens het zogenoemde Artsen Collectief is er nog onvoldoende onderzoek gedaan naar de veiligheid van vaccins voor 12- tot 17-jarigen.
En "hoe ethisch is het om kinderen te gebruiken als immunologisch 'schild'?", schreef het collectief gisteren in een open brief in het NRC. Ook politieke partijen als PVV en Denk zijn fel over inenting van gezonde kinderen.
Moeten we dit wel doen als een groot deel van de kwetsbare groepen in de rest van de wereld nog geen vaccins heeft?
De Raad legt er juist de nadruk op dat ook tieners gevaar lopen op een coronabesmetting met ernstig verloop, zelfs al zijn die zeldzaam binnen deze groep. Van der Graaf noemt het belangrijk dat het adviesorgaan ook de positieve effecten voor deze leeftijdsgroep heeft afgewogen.
De ethicus mist in het rapport wel de vertaalslag van het advies naar de groep 12- tot 17-jarigen. "Hoe vertel ik dit straks aan de keukentafel aan mijn kinderen? En wie gaat ze straks voorlichting geven zodat ze zich goed kunnen informeren?" Ook voorziet ze in sommige gevallen lastige discussies als ouders en adolescenten het oneens zijn over dit onderwerp.
Als laatste speelt bij dit advies ook een internationaal moreel dilemma, namelijk de vaccinatie-ongelijkheid in de wereld. "Moeten wij dan al beginnen met het vaccineren van de jongste leeftijdsgroepen, voor wie de risico's van ernstige uitkomsten door het virus een stuk kleiner zijn, als een groot deel van de kwetsbare groepen in de rest van de wereld nog niets heeft gekregen?", zegt veldepidemioloog en microbioloog Amrish Baidjoe.
Wat zijn de voordelen?
Gevaccineerde jongeren zullen volgens de raad niet of nauwelijks nog ernstig ziek worden bij besmetting. Dat geldt zowel voor het voorkomen van langdurige klachten als ziekenhuisopnames. Uit het rapport wordt ook duidelijk dat dit laatste zelden voorkomt: tussen 1 september 2020 en 23 mei 2021 waren er volgens de officiële statistieken in Nederland 101 coronapatiënten opgenomen van 13 tot en met 17 jaar oud.
Het vaccineren van tieners helpt volgens het RIVM ook om de impact van een nieuwe besmettingsgolf met bijvoorbeeld de besmettelijkere deltavariant in te perken.
Data suggereren dat met name oudere adolescenten een even grote grote spelen in de verspreiding van het virus als volwassenen, schrijft de WHO. De Wereldgezondheidsorganisatie adviseert landen pas vanaf 12 jaar oud te vaccineren als alle risicogroepen twee prikken hebben gehad.
Als laatste zijn er volgens de Raad secundaire voordelen voor kinderen, zoals het minder snel hoeven sluiten van scholen of niet meer kunnen sporten vanwege een uitbraak.
Wat zijn de nadelen?
Net zoals bij volwassenen zijn de meest voorkomende bijwerkingen voor adolescenten: pijn op de plek van injectie, vermoeidheid en hoofdpijn, spierpijn en rillingen. De meeste bijwerkingen zijn niet ernstig en verdwijnen na enkele dagen, schrijft de raad.
Er zijn internationaal ook zeer zeldzame meldingen van een ontsteking aan de hartspier, of van het hartzakje, nadat tieners waren geprikt met BioNTech/Pfizer. Volgens analyses gaat het om zo'n 66,7 meldingen op een miljoen vaccinaties. Het EMA onderzoekt deze meldingen; het is niet duidelijk of de vaccinatie deze aandoening heeft veroorzaakt.
"In de meeste gevallen was het relatief mild en ging zo'n ontsteking vanzelf over, of met ontstekingsremmers", zegt hoogleraar immunologie Marjolein van Egmond van het Amsterdam UMC. De kans dat er op lange termijn pas bijeffecten duidelijk worden, noemt ze buitengewoon onwaarschijnlijk. "Tot nu toe is er nog nooit een vaccin geweest dat pas jaren later tot bijwerkingen heeft geleid."
Welke landen doen het al?
Nederland is niet het eerste land waar tieners worden aangespoord om zich te laten inenten met BioNTech/Pfizer-vaccin. In Noord-Amerika geldt dit advies al in de Verenigde Staten en Canada.
In Europa vaccineren Duitsland en Polen ook 12-plussers die buiten de risicogroepen vallen. Ook Frankrijk, Spanje en Roemenië zijn van plan om alle adolescenten het BioNTech/Pfizer-vaccin aan te bieden.
Het Verenigd Koninkrijk heeft nog geen aanbeveling gedaan. En in andere Europese landen als Zweden en Estland wordt een coronaprik voor tieners alleen aangeraden als ze een verhoogd risico lopen op een ernstige covid-infectie. Dat is momenteel ook de situatie in Nederland.
Morgen wordt duidelijk of demissionair minister van Volksgezondheid De Jonge het advies overneemt. Doorgaans is dat wel het geval.
