Opeens een wapenstilstand in Tigray, maar onzeker wat de betekenis is

De Ethiopische vlag werd neergehaald, vuurwerk afgestoken en duizenden mensen gingen juichend de straat op. Rebellen van de TPLF namen gisteren de macht in Mekele, de hoofdstad van de noordelijke regio Tigray, over van de interim-regering die de federale overheid van Ethiopië had ingesteld. Premier Abiy Ahmed van Ethiopië kondigde een wapenstilstand af. Eenzijdig, zonder voorwaarden, na acht maanden oorlog.

"Het is een dramatische omslag", zegt correspondent Koert Lindijer. Ook Jan Abbink van het Afrika-Studiecentrum in Leiden zag het niet aankomen: "Het is een donderslag bij heldere hemel. Iedereen worstelt om hier betekenis aan te geven, maar er kunnen positieve aspecten aan zitten."

De wapenstilstand duurt zeker tot het einde van het landbouwseizoen, begin oktober, maakte Ethiopië bekend. "Het is goed dat de vijandigheden worden gestopt, met als motief de boeren over te laten gaan tot zaaien", zegt Abbink. "Maar er is nog niet veel reden tot juichen, want we moeten de reacties van de TPLF-troepen afwachten."

Catastrofale hongersnood

Wellicht dat door de wapenstilstand de voedselhulp in Tigray nu op gang kan komen, denkt Lindijer. Volgens de VN hebben miljoenen mensen voedselhulp nodig. Het gaat om 90 procent van de Tigrese bevolking. 350.000 Tigreëers verkeren in de hoogste staat van nood. Hun situatie is catastrofaal, zegt de VN. Ethiopische en Eritrese troepen zouden humanitaire hulp tegenhouden. De TPLF is ook schuldig aan de voedselschaarste, zegt Abbink: "Lokale boeren werden de laatste maanden onder druk gezet om niet te zaaien en planten."

De hongersnood is maar één van de aspecten van de humanitaire crisis in Tigray. Internationale organisaties zeggen dat alle strijdende partijen zich schuldig hebben gemaakt aan oorlogsmisdaden. Daarbij gaat het naast het moedwillig uithongeren van de bevolking onder meer om verkrachtingen, buitengerechtelijke executies, etnische zuivering en massamoorden. Betrouwbare cijfers over het totaal aantal slachtoffers zijn er niet.

Welvaartspartij

Eerst terug naar het begin. De TPLF was tot 2018 27 jaar de regerende partij in Ethiopië, totdat de huidige premier Abiy Ahmed aan de macht kwam. Abiy wilde af van de etnisch-federalistische politiek in Ethiopië en richtte de Welvaartspartij op, waarin verschillende partijen zich verenigden.

De TPLF sloot zich er niet bij aan. Toen Abiy de verkiezingen in 2020 uitstelde vanwege de coronacrisis, kwam de TPLF in opstand. In november vielen ze een basis van het federale leger in Tigray aan. Vervolgens viel het Ethiopische leger Tigray binnen om een eind te maken aan de rebellie. Er ontstond een conflict waarbij ook Eritrea zich voegde aan de kant van het Ethiopische regeringsleger.

Tigray was lang niet toegankelijke voor journalisten, maar correspondent Elles van Gelder kreeg deze maand toch toegang tot de regio:

De misdragingen van met name het Eritrese leger zouden reden geweest zijn voor veel jongeren om zich aan te sluiten bij de TPLF, zegt Lindijer: "Dat heeft voor vers bloed gezorgd." In de afgelopen weken heeft de TPLF offensieven op Ethiopische en Eritrese troepen opgevoerd: "Daarbij hebben ze konvooien aangevallen, wapens buitgemaakt en zelfverzekerdheid opgebouwd."

Rebellen veroverden dorpen en stadjes in de buurt. Bij een luchtaanval van Ethiopische troepen in Togoga vielen volgens hulpverleners tientallen doden. Ethiopië zelf zegt terroristische doelen te hebben bestookt.

Gisteren volgde de grootste omslag: de Tigrese hoofdstad Mekele viel in handen van de TPLF. Daarbij zou amper gevochten zijn. "Ethiopische troepen dropen af met de staart tussen de benen. Een staakt-het-vuren afkondigen als je een nederlaag hebt geleden stelt niet zo veel voor", zegt Lindijer.

Abbink heeft een andere lezing: "Er is geen sprake van een verovering door de TPLF. De interim-regering in Tigray die is aangesteld door de Ethiopische federale regering, heeft gevraagd om een wapenstilstand en de federale regering heeft die afgekondigd. Vervolgens hebben de troepen zich buiten de stad gepositioneerd."

Machtsbalans veranderd

Ethiopische troepen hebben tijdens hun aftocht geplunderd, zeggen ooggetuigen tegen CNN. Soldaten zouden banken en de kantoren van Unicef en het Wereldvoedselprogramma zijn binnengevallen. Unicef veroordeelde de acties.

Met de wapenstilstand is de hoop dat er voorlopig rust komt, zegt Abbink. Hij maakt zich vooral zorgen over de TPLF, die Ethiopië jarenlang zeer repressief regeerde: "Het meest wenselijke scenario is dat de federale regering gaat praten met minder dogmatische leden van de TPLF om tot verzoening en wederopbouw te komen. Die kans is er nu, maar de situatie blijft explosief en volatiel."

"Wat er nu gaat gebeuren weet niemand", zegt Lindijer. "Dat is de moeilijkste vraag die nu open ligt. Maar de machtsbalans is ten zeerste veranderd."