Akkoord over nieuw EU-landbouwbeleid, veel veranderingen voor boeren
Na jaren van overleg is de Europese Unie het vandaag eens geworden over de landbouwbegroting van 2023 tot en met 2027. Het gaat om bijna 400 miljard euro, een derde van het totale EU-budget. In een compromis dat is bereikt tussen het Europees parlement, de Commissie en de Europese ministers van Landbouw staat dat er veel gaat veranderen voor de boeren, ook in Nederland.
Hun inkomenssteun wordt flexibel. Een boer krijgt niet langer automatisch subsidie op basis van het aantal hectaren land dat hij heeft, maar een kwart van zijn inkomenssteun wordt afhankelijk van hoeveel een boerenbedrijf bijdraagt aan vergroening. De exacte gevolgen voor boeren en hun inkomenssteun zijn nog onduidelijk. Hoe streng de duurzaamheidseisen zijn, wordt voor een deel bepaald door de lidstaten zelf.
Over de verduurzamingseisen is lang onderhandeld. Veel Europese ministers van Landbouw wilden niet verder gaan dan 20 procent flexibele inkomenssteun. Het Europees Parlement was ambitieuzer en wilde graag 30 procent van het inkomen van de boeren flexibel laten zijn. Ook Nederland wilde dat. Minister Schouten van Landbouw noemde de 25 procent een verbetering ten opzichte van de huidige situatie, "maar wat Nederland betreft had dat hoger mogen zijn".
Verdeelde meningen
SGP-Europarlementariër Bert-Jan Ruissen was betrokken bij de onderhandelingen en is tevreden met het akkoord. "Het is ambitieus, maar werkbaar voor de boer." Ook CDA-Europarlementariër Annie Schreijer Pierik is blij dat er eindelijk een akkoord ligt. "Dit resultaat blijft natuurlijk een compromis. De uitvoering van de duurzaamheidseisen zal een hele uitdaging worden voor Nederlandse boeren en tuinders."
Het landbouwbeleid speelt een belangrijke rol in het behalen van de klimaatdoelen. Veel boerenorganisaties vinden de nieuwe regels te ver gaan, terwijl milieuorganisaties ze juist te weinig ambitieus noemen.
GroenLinks-Europarlementariër Bas Eickhout vindt het akkoord slecht voor het klimaat en de biodiversiteit en is zeer teleurgesteld. "Ik word hier echt een beetje depressief van. Tot en met 2027 zal er weinig veranderen."
Commissie-vicevoorzitter Frans Timmermans is blij dat er nu een akkoord ligt. "Het had van mij nog wel verder kunnen gaan, maar de Raad en het parlement zijn het eens geworden. Ik moet zeggen, het is geen revolutie, maar er worden grote stappen gezet in de juiste richting." De grootste vooruitgang, volgens Timmermans, is dat het nieuwe landbouwbeleid nu beter aansluit op de Green Deal, het grootschalige Europese plan om te verduurzamen. "Voor 2030 hebben wij de uitstoot met minstens 55 procent verminderd."
LTO: tegenstrijdig
LTO Nederland reageert kritisch: "Met dit compromis zien we meer realiteitsbesef dan de vergaande ideeën die de afgelopen tijd voorbijkwamen. Tegelijkertijd blijft het tegenstrijdig: de eisen gaan omhoog en het budget naar beneden", zegt LTO-voorzitter Sjaak van der Tak.
"Het is nu zaak om bij de uitwerking van dit compromis ervoor te zorgen dat het zo aantrekkelijk mogelijk wordt voor boeren en tuinders om mee te doen. Zodat we niet alleen een bijdrage kunnen leveren aan de verduurzaming, maar dat ondernemers daar ook de vergoeding voor krijgen die helaas nog niet in de prijs van het product terugkomt."
De biologische sector vindt het nieuwe beleid een goede eerste aanzet, met kansen voor de biologische landbouw: "Maar het had wat ambitieuzer mogen zijn", zegt IJsbrand Snoeij, voorzitter van brancheorganisatie Biohuis.
"Of dit beleid een begin is van een omvorming naar een duurzame landbouw, zal voor een groot deel afhangen van de keuzes die Den Haag maakt. De Europese Commissie geeft duidelijk aan dat biologische landbouw een belangrijke bijdrage kan leveren aan het bereiken van de doelstellingen op het gebied van klimaat en biodiversiteit."
Inkomenszekerheid
Petra Berkhout, agrarisch econoom van de Wageningen Universiteit, heeft twijfels bij het besluit om de inkomenssteun deels afhankelijk te maken van verduurzaming. "De inkomenssteun voor boeren is bedoeld om inkomenszekerheid te geven. Het is heel goed om ook andere doelen, zoals duurzaamheid, na te streven, maar het is wel de vraag of je daarvoor het instrument van inkomenssteun moet gebruiken."
Overigens ligt voor de echte verduurzamingsslag in de sector ook een rol bij de consument, zegt Berkhout. "Je moet eigenlijk in de hele keten een andere prijs gaan betalen voor voedsel, waarin je ook de milieueffecten meeneemt in de prijs. Nu worden de kosten grotendeels op het bord van de boer gelegd."
Maandag en dinsdag komen de ministers van Landbouw bij elkaar om het akkoord in eigen kring te bespreken. De verwachting is dat zij zullen instemmen. Het moet ook nog langs het Europees parlement, maar ook daar lijkt een meerderheid voor dit compromis te zijn.
