Toekomst van Afghanen onzeker, maar overname Taliban 'niet waarschijnlijk'
Als er een ding is waar Afghanen het over eens zijn, dan is het dat de toekomst onzeker is nu de NAVO-troepen het land verlaten. Vandaag werd stilgestaan bij het feit dat deze maand na bijna twintig jaar een einde aan de Nederlandse militaire aanwezigheid in Afghanistan komt.
Maar wat gaat er gebeuren in het land? Zal er een burgeroorlog uitbreken? Zal de Taliban het land heroveren? Of komen de regeringsvertegenwoordigers toch nog via de onderhandelingstafel tot een overeenkomst met de Taliban?
Dat laatste is het meest waarschijnlijke scenario, zegt Jaap van Hierden, landenhoofd van de hulporganisatie Cordaid in Kabul. Maar hij verwacht dat daar wel een periode van intensieve gevechten aan vooraf zal gaan. Dat kan leiden tot demoralisatie onder Afghanen, waarschuwt hij. "Het is heel belangrijk dat de Afghanen niet het gevoel krijgen dat de internationale gemeenschap hen in de steek laat."
Van Hierden vindt het daarom onverstandig dat Australië vanwege de onzekere situatie de ambassade in Kabul gaat sluiten. "Als we de Afghanen het idee geven dat we wegrennen, dan zullen zij hetzelfde doen. En juist de meest bekwame en opgeleide mensen zullen het land verlaten."
Democratie en gendergelijkheid
In november kondigden zeventig landen, waaronder Nederland, 12 miljard dollar aan hulpgeld aan voor de komende vier jaar. Daarbij werd echter wel gezegd dat het geld afhangt van Afghaanse toewijding aan bijvoorbeeld democratie en gendergelijkheid.
Van Hierden noemt deze eis 'begrijpelijk'. Maar hij benadrukt dat het wel belangrijk is om hulp te blijven bieden, ongeacht wie er aan de macht komt de komende jaren. "Als je moeite hebt met de ideologie van de machthebbers, kijk dan wie je wél kunt vertrouwen voor samenwerking. In Afghanistan bestaat een heel sterk en betrouwbaar maatschappelijk middenveld."
Cordaid werkt bijvoorbeeld aan de verbetering van vrouwenrechten in gebieden waar de Taliban de afgelopen jaren de macht hebben heroverd.
"Dat doen we via de gemeenschap en lokale partners. Om ergens te werken moet je sowieso altijd geaccepteerd worden door lokale leiders, zoals religieuze leiders. Als er een conflict ontstaat met Taliban-leiders, dan wordt dit opgelost door coördinatie met VN-organisaties in Kabul. Dat gaat goed tot nu toe."
Zo werd een 'sharia toolkit' geschreven, waarin koranteksten staan die gelijke rechten voor vrouwen beschrijven. "We proberen religieuze leiders en conservatieve Afghanen te begrijpen, en de mensen te helpen met materialen om voor de lange termijn discussies met elkaar aan te gaan."
Is Afghanistan klaar voor gevechten?
In het hele land werden de afgelopen jaren districten veroverd door de Taliban. En sinds Biden het vertrek van de troepen aankondigde, is het vechten nog intensiever geworden.
Niet iedereen is er van overtuigd dat de Afghaanse veiligheidstroepen in hun eentje klaar zijn voor deze gevechten. "Dit heeft bijgedragen aan de re-mobilisatie van lokale milities", zegt Ali Adili, onderzoeker bij de denktank Afghanistan Analyst Network in Kabul.
Talloze voormalige 'warlords' poseren de laatste tijd op sociale media hun eigen legertjes mannen met geweren, zegt Adili. Ze roepen mensen in hun gebied op zich samen te verzetten tegen de Taliban. Maar deze 'warlords' vochten in de jaren 90 niet alleen tegen de Taliban, maar vaak ook tegen elkaar.
"Hoe deze nieuwe dynamiek zich precies gaat ontwikkelen moet nog blijken", zegt Adili. "Het kan leiden tot etnische conflicten." Maar hij ziet ook een mogelijke positieve uitkomst. "Als ze samen effectief de Taliban kunnen terugduwen, wat de overheidstroepen tot nu toe niet is gelukt, dan kan deze mobilisatie ook vredesbesprekingen stimuleren."
In het verleden zouden veel mensen hun dochters niet naar school sturen. Nu zie je dat zelfs oudere mannen in afgelegen districten hun dochters of kleindochters naar school brengen.
Een volledige overname van de Taliban ziet Adili niet gebeuren. "Zelfs als ze wat districten overnemen denk ik niet dat het standhoudt, en dat verzet in een nieuwe vorm zal plaatsvinden. De maatschappelijke veranderingen in de afgelopen twintig jaar zijn aanzienlijk en op sommige plekken is die verandering onomkeerbaar."
Als voorbeeld noemt hij meisjes die nu naar school worden gestuurd. "In het verleden zouden veel mensen hun dochters niet naar school sturen. Nu zie je dat zelfs oudere mannen in afgelegen districten hun dochters of kleindochters naar school brengen. Dat is een radicale verandering."
Adili gelooft dan ook niet dat de Taliban veel steun onder de bevolking hebben. "Dat is heel moeilijk te zeggen, omdat angst een belangrijke factor is."
Ook Van Hierden gelooft niet dat het de ideologie van de Taliban is dat de strijders aantrekt. "Er is veel werkloosheid, en dat is een van de redenen dat we nog steeds conflict zien. Als je een jongeman bent in een gebied waar de Taliban de baas zijn, dan verhuur je jezelf aan de Taliban. Zo kun je wat geld verdienen. De oorlogseconomie is nog niet vervangen door een vredeseconomie."
Toch ziet Van Hierden veel optimisme onder jongeren. "De generatie van jongeren rond de 20 en 30 jaar heeft een hele andere mentaliteit dan de generatie ervoor. Die kan niet wachten tot er vrede is, en staat te popelen wat van het land te maken. Wat dat betreft is enorme vooruitgang geboekt. Dat geeft hoop."
