Werkgevers en werknemers worstelen met vaccinatievragen
"Heb jij je coronavaccinatie al gepland?" Het klinkt misschien onschuldig, maar mag je dat als werkgever wel aan een werknemer vragen?
Arbeidsjuristen, werkgeversorganisaties en de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) merken dat werkgevers en werknemers hiermee worstelen. Zij vragen zich bijvoorbeeld af of zij voor een prik vrij krijgen of moeten geven en of ze ertoe kunnen worden gedwongen er een te nemen.
"De vraag is vaak: wat mag ik en hoe ver moet ik gaan?", zegt een woordvoerder van AP. "Bijvoorbeeld een leerkracht, die van ouders de vraag krijgt of hij gevaccineerd is en of die vraag überhaupt moet worden beantwoord."
Vragen mag niet
Toen Ben (echte naam bekend bij de redactie) de intranetpagina van zijn werk bezocht, zag hij direct een video met daarin de ceo van het voedingsmiddelenbedrijf waarvoor hij werkt, die zei vaccineren sterk aan te raden.
Hoewel "het personeel niets is verplicht", voelde Ben hierdoor wel druk. "Het wordt in feite gewoon van mij verwacht. Maar ik vind dat niet erg: ik denk dat vaccinaties helpen in het teruggaan naar de werkvloer, dus waarom niet?"
Als werkgever vragen of een werknemer gevaccineerd is, mag niet. Het nemen van een vaccinatie is vrijwillig. Registreren mag ook niet, zelfs niet als je het terloops te weten komt.
Passende werkplek
"Dat we er veel vragen over krijgen vanuit werkgevers, is logisch", zegt arbeidsrechtadvocaat Hermine Voûte. "Het is nieuw terrein. In Nederland bestaat geen wettelijke vaccinatieplicht. Het halen van een vaccin is dus geen verplichting en mag dat ook vanuit de werkgever nooit zijn."
Een werkgever mag er dus ook niet naar vragen. Er zijn wel kleine uitzonderingen, zegt Voûte. Zo mag een bedrijfsarts er wel naar informeren, maar ook die mag het niet doorgeven aan de werkgever. Een andere uitzondering zijn zorgwerknemers op bepaalde afdelingen, denkt de advocaat, als er wordt gewerkt met kwetsbare mensen.
"Als je dan als werkgever weet of vermoedt dat een werknemer niet is gevaccineerd, kan je proberen diegene te laten werken met beschermingsmiddelen. Kan ook dat niet, dan zou wat mij betreft een andere passende werkplek in het bedrijf kunnen worden gevonden. Dan wordt die persoon niet gedwongen een prik te halen en kan de kwetsbare patiënt worden beschermd."
Calamiteitenverlof
Vakbonden krijgen tot nu toe weinig klachten over werkgevers die druk uitoefenen om een prik te halen. "Er was een werkgever die dreigde met ontslag als een werknemer zich niet liet vaccineren. Dat is heel erg vervelend, maar lijkt niet voor iets groters te staan", zegt José Kager, woordvoerder bij FNV.
Tientallen telefoontjes kreeg de vakbond wel van werknemers, vooral uit de zorgsector. "Bijvoorbeeld of je vrij moet krijgen voor het halen van een vaccinatie en of de werkgever hen kan verplichten om een prik te halen. Het lijkt er bij die vragen niet gelijk op dat de werkgever hier actief naar informeert."
Overigens is vrij krijgen wel de bedoeling, zegt Voûte. "Zeker als je een lange afstand moet reizen om je prik te halen, is het handig dat je hier vrij voor krijgt. Waarschijnlijk kan dit worden geschaard onder een calamiteitenverlof, waardoor je als werknemer gewoon krijgt doorbetaald."
Dat zegt ook arbeidsrechtadvocaat Hendarin Mouselli. "Tegelijkertijd kan het tot uitvoeringsproblemen leiden als de helft van het personeel zich in een week laat vaccineren. In de praktijk zie ik dat werkgevers en werknemers met elkaar in overleg gaan; de werkgever heeft er immers ook belang bij."
Werkplekken buiten gebruik houden
Zorgvakbond NU'91 deed onlangs een peiling onder de achterban. Ruim 88 procent gaf aan zich te hebben laten vaccineren. "We krijgen heel weinig signalen dat mensen zich daarin onder druk gezet voelen of dat werkgevers er naar vragen", zegt woordvoerder Michel van Erp.
Een half jaar geleden was dat anders, bleek uit eerdere peilingen van de vakbond. "Werkgevers zochten toen echt naar manieren om de vaccinatiegraad onder druk omhoog te krijgen. Toen hebben we gezegd: stop daarmee, het werkt zelfs averechts."
Dat er nu weinig conflicten zijn, zien arbeidsjuristen ook aan het gebrek aan juridische uitspraken. "Dat geeft voor mij aan dat het soepel verloopt", zegt Voute. "Mijn indruk is dat iedereen het normaal vindt niemand verplicht te vaccineren. Ook is de bereidheid om een vaccin te halen vrij hoog, dat helpt."
Paradoxaal is het soms wel, zegt Jannes van der Velde van werkgeversvereniging AWVN. "Je moet enerzijds zorgen voor een veilige werkomgeving, maar je mag niet toetsen of iemand is geprikt. Dan moet je terugvallen op oude maatregelen waarbij je de veiligheid waarborgt: bijvoorbeeld door werkplekken ook nu buiten gebruik te houden."
