'Explosieve situatie' leidde tot verwoeste huizen en omgewaaide bomen Leersum

Zes onbewoonbaar verklaarde huizen, duizenden omgewaaide bomen en plaatselijk bijna 90 millimeter regen. Zulk natuurgeweld zien we niet vaak in Nederland. Juist gisteren waren alle ingrediënten ervoor aanwezig, schrijft Weerplaza: tropische warmte, zeer vochtige lucht, grote onstabiliteit, een wind die draait met de hoogte en een zwak lagedrukgebiedje dat langzaam over het land trok.

In Leersum trokken windvlagen een spoor van vernieling, zoals vanuit de lucht goed te zien is:

"De situatie was explosief", zegt NOS-weerman Marco Verhoef. "Er zat veel energie in de atmosfeer, een combinatie van warmte en vocht. De ontwikkeling van wolken kan dan heel snel gaan."

Dat zit zo: warme lucht, die onderin de atmosfeer zit, stijgt op. Als die lucht maar warm genoeg is, kan het stijgen heel snel gaan. Het proces is het beste te vergelijken met een luchtballon: hoe heter de lucht is die in de ballon wordt geblazen, hoe sneller de ballon opstijgt. Naarmate de hete lucht hoger in de atmosfeer komt, koelt deze af, condenseert de lucht en ontstaat wolkvorming.

Gerommel in de verte

"Je hebt te maken met sterk stijgende en dalende bewegingen van lucht", legt Verhoef uit. "Onweer en hagel worden daarin gevormd door luchtstromen die elkaar kruisen. En dan kan een zware bui met onweer ontstaan."

Opmerkelijk aan het noodweer gisteren was dat het erg lokaal was. In sommige plaatsen diende zich stortregen aan met zware windstoten, onweer en grote hagelstenen, terwijl het een paar kilometer verderop droog was, met hooguit wat gerommel in de verte. De problemen waren het grootst in Leersum, maar ook Tiel, Alkmaar en Wijk aan Zee kregen het zwaar te verduren.

In dit filmpje op Twitter is te zien hoe de wind en regen in korte tijd hard toeslaan:

In de Boswachterij Leersum, een natuurgebied, waaiden volgens Staatsbosbeheer duizenden bomen om. Dat gebeurde in een strook midden door het bos en was waarschijnlijk het gevolg van een valwind. Zulke valwinden kunnen bij forse onweersbuien optreden en ontstaan als heel veel koude lucht uit een intensieve buienwolk omlaag stort.

Verhoef: "Simpel gezegd, bij een valwind liggen alle bomen dezelfde kant op en bij een windhoos liggen bomen meer in een cirkelvormig patroon, omdat in de windhoos een draaiing zit. De kans is dus groot dat het bij Leersum een valwind was."

Ook inwoonster Janny Roos kreeg te maken met de valwind. Ze wist niet wat haar overkwam:

Dat de buien wel eens extreem konden uitpakken werd voor het weekend al verwacht. Maar waar het precies los zou gaan, was volgens Verhoef bijna niet te zeggen. "Je kunt moeilijk van te voren aangeven waar het wel en niet losbarst". Zowel exacte plaats als tijd is pas kort voor het gebeuren duidelijk en de echte extremen zijn altijd heel plaatselijk. Verhoef: "Hemelsbreed woon ik 30 kilometer van Leersum, ik heb er niets van gemerkt."

Alleen heel kort van te voren is op basis van radarbeelden met zekerheid te zeggen waar zulke buien gaan 'landen', legt Verhoef uit. Om die reden werd uiteindelijk voor een groot deel van Nederland code oranje afgegeven, waarbij het KNMI adviseerde voorbereid te zijn op extreem weer.

Juist omdat zo moeilijk is aan te geven waar een bui precies over trekt, is het volgens Verhoef belangrijk om in zo'n situatie waakzaam te zijn. "Word je door een bui overvallen, ga van het water af en zorg dat je kunt schuilen, maar blijf weg bij bomen."