Al een maand onrust, wat voedt de dodelijke protesten in Colombia?

De voetbalwedstrijden van de Copa América vinden vanaf volgende maand niet plaats in Colombia. De Zuid-Amerikaanse voetbalbond laat alle wedstrijden van het toernooi in Argentinië spelen, omdat in het Colombia nog altijd onrustig is. Al vier weken protesteren uiteenlopende groepen tegen de regering.

Dat gaat soms vreedzaam, maar is er ook veel geweld van demonstranten en politie. Volgens de Colombiaanse procureur-generaal zijn er tot nu toe 15 doden gevallen. Mensenrechtenorganisaties spreken van ruim 40 dodelijke slachtoffers.

De gewelddadige protesten begonnen eind april:

De demonstraties begonnen na een oproep van een van de grootste vakbonden in het land. Het was een reactie op plannen van de regering om het belastingstelsel te hervormen, waarbij de belasting voor burgers en bedrijven verhoogd zou worden. President Duque hoopte met die hervormingen omgerekend bijna 5 miljard euro te besparen.

Zover kwam het niet. Begin deze maand zei Duque in een televisietoespraak dat hij het belastingplan uitstelt. Maar de protesten gingen door. "De woede in Colombia is al van vóór de belastingplannen van deze regering en ook van vóór de pandemie. Burgers zijn ontevreden over een hoop verschillende zaken", zegt NOS-correspondent Marc Bessems.

"Het gaat over rechten van de inheemse bevolking die worden geschonden. Over activisten en opinieleiders die worden doodgeschoten. En over het geweld in het algemeen - er is bij deze regering weinig enthousiasme voor het vredesplan met rebellenbeweging FARC."

Van middenklasse naar armoede

Economisch voelt de bevolking de pijn van de pandemie. Waar het vanaf 2000 steeds wat beter ging met de welvaart in Colombia, kromp de economie van het land afgelopen jaar met bijna 7 procent. Veel mensen die wisten op te klimmen tot de middenklasse leven nu weer in armoede. "Daar zijn ze heel boos over. Ze worden met hun neus op de feiten gedrukt: je kunt hier zomaar weer aan de onderkant van de samenleving belanden."

En dus gaan mensen ook de straat op om te demonstreren voor een basisinkomen. Studenten protesteren tegen het hoge collegegeld. "Al die verschillende beweegredenen zijn zowel de kracht als het probleem van deze protestbeweging. De demonstraties houden lang aan, maar kunnen door de diversiteit ook snel weer uitdoven", zegt Bessems.

Inmiddels richt de woede zich ook op het gewelddadige optreden van de ESMAD, de Colombiaanse mobiele eenheid (ME). Eind april werd al een 17-jarige jongen doodgeschoten bij protesten in de omgeving van de stad Cali. Verschillende mensenrechtenorganisaties en ook de Europese Unie hebben het geweld van de politie veroordeeld.

Tekorten

Naast protesten zijn er ook blokkades op belangrijke wegen in het land. Dat maakt het voor de bevolking lastig om te reizen, voor zover dat mogelijk was door de coronamaatregelen. Met name in Cali en de omliggende regio zijn er tekorten aan brandstof en voedsel omdat het transport gehinderd wordt.

De blokkades roepen bij sommige burgers veel weerstand op. Vrijdag werd een man opgepakt in de stad Tuluá, ten noorden van Cali. Hij zou vanuit een pick-up truck geschoten hebben op demonstranten bij zo'n blokkade. Volgens de krant El Tiempo is daarbij een 19-jarige jongen gedood. Eerder werden blokkades ook al beschoten door gemaskerde mannen.

Een nationaal stakingscomité, dat zich probeert op te werpen als coördinator van de protesten, voert informele gesprekken met de regering van president Duque. Tot nu toe liepen die gesprekken op niets uit. De vraag is hoe lang de demonstraties en blokkades nog aanhouden.

"Er zijn een heleboel ingrediënten aanwezig die maken dat dit voorlopig niet wordt opgelost", zegt Bessems. "De onvrede is zo breed gedragen. En volgend jaar mei zijn er presidentsverkiezingen; de aanloop daarnaartoe verloopt in veel Latijns-Amerikaanse landen onrustig. De protesten zullen misschien wel uitdoven, tot er ergens weer een incident is. Het is een soort veenbrand die steeds oplaait."