VVD-leider en demissionair premier Mark Rutte erkent dat hij fouten heeft gemaakt die hebben geleid tot de vertrouwenscrisis in politiek Den Haag. Maar mocht hij opnieuw premier worden, gaat hij niet "opeens allerlei dingen anders doen". Dat zei hij in Nieuwsuur.
Rutte was daar juist te gast om te praten over zijn "radicale ideeën" over een andere bestuurscultuur en zijn eigen rol daarin. Ook Herman Tjeenk Willink zei in zijn eindrapport als informateur dat een sterkere positie voor de Tweede Kamer en een andere bestuursstijl ook "een andere invulling van het premierschap" eisen.
Fouten
Terugblikkend op tien jaar premierschap, zei Rutte vaak te weinig ruimte te hebben gegeven aan debat binnen het kabinet. Hij verkoos snelle besluitvorming en een goede sfeer vaak boven discussie over "grote maatschappelijke onderwerpen".
"Rutte erkent dat onderling geregel vaak het debat heeft gesmoord", zegt politiek verslaggever Nynke de Zoeten. "En dat hij daar zelf aan heeft bijgedragen."
Ook gaf Rutte toe bij de kwestie rond CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt "gewoon echt een grote fout" te hebben gemaakt. In zijn gesprek met de verkenners had Rutte de positie van Omtzigt ter sprake gebracht, zo bleek later uit de gespreksverslagen, terwijl hij dat op de dag zelf stellig ontkende.
De Kamer reageerde woedend op de "leugen". In het debat op 1 april haalde een motie van wantrouwen tegen Rutte het net niet.
In Nieuwsuur herhaalde Rutte zijn reactie van toen: "Ik lieg niet, ik probeer geen dingen toe te dekken of van tafel te halen". Hij was, zo zei hij maandagavond, er oprecht van overtuigd dat hij niet over Omtzigt gesproken had met de verkenners.
'Moet details kennen'
Hij vraagt om begrip: "er komt op mijn bureau ontzettend veel voorbij". Wel noemde hij de ontstane vertrouwenscrisis "mijn schuld". "Het is mijn taak als minister-president om ervoor te zorgen dat als er grote dingen voorbijkomen, ik alle details ken."
Na het debat van 1 april is hij daarom gaan nadenken over zijn bestuursstijl. Maar getwijfeld over zijn positie als VVD-leider heeft hij nooit. "Ik ben lijsttrekker van de VVD, we zijn veruit de grootste partij geworden, ik kreeg twee miljoen voorkeursstemmen. Het zou raar zijn als ik nu zou zeggen 'ik stap op'."
Rutte zegt binnenkort een persoonlijk gesprek te hebben met Pieter Omtzigt over diens "boosheid":
Dat Rutte niet vertrekt maakt de formatie extra ingewikkeld. Een deel van de partijen heeft aangegeven niet met Rutte in een coalitie te willen. Een ander deel wil dat pas overwegen als Rutte ze ervan weet te overtuigen dat hij écht een andere, meer open en transparante, bestuursstijl wil met een sterkere positie voor de Tweede Kamer. De vraag is of hem dat lukt met de plannen waar hij maandagavond mee kwam.
Hij pleitte onder meer voor een dunner regeerakkoord waarin niet alles over elk onderwerp is vastgelegd. Ambtelijke stukken moeten sneller worden vrijgegeven, in de ministerraad moet meer ruimte komen voor discussie en de fractie-overleggen op maandag moeten minder belangrijk worden. Dit zijn geen nieuwe ideeën, zegt De Zoeten. "Er wordt in Den Haag al jaren gepraat, of het echt gebeurt blijft afwachten."
Nieuwe 'club' tussen kabinet en Kamer
Verder wil Rutte dat bij grote maatschappelijke akkoorden altijd eerst de Kamer een mandaat geeft over de hoofdlijnen via een debat. "En dat niet het kabinet zomaar in de polder gaat onderhandelen en met de resultaten naar de Kamer komt."
CNV-voorzitter Piet Fortuin is daar niet blij mee. "Ik was hoogst verbaasd, met deze opmerking vliegt hij uit de bocht", zegt hij in het NOS Radio 1 Journaal. "Ik snap het belang van de Kamer, maar het huidige overleg in de polder is een waardevol instrument. Je loopt met deze aanpassing het risico dat het overleg decentraal gaat, dat het gaat radicaliseren, dat er meer arbeidsonrust komt, meer gedoe."
Een ander voorstel van Rutte is om de relatie tussen burgers en uitvoerende instanties, zoals de Belastingdienst en het UWV, te verbeteren. Daarom moeten die organisaties en de toezichthouders met een plan komen om te zorgen dat "de menselijke maat voorop staat", zei Rutte. "Daar gaat het heel vaak mis nu, zoals bij de kinderopvangtoeslag."
Rutte pleitte daarnaast voor een "club tussen kabinet en Kamer" die burgers helpt als zij een probleem hebben en er niet uitkomen met uitvoerende organisaties. "De overheid krijgt dan weer een menselijker gezicht, en als dingen niet goed gaan, rapporteert die club ook aan de Kamer."
'Rutte liep in eigen val'
"Als dit allemaal echt zou gebeuren, zijn het best grote stappen", zegt De Zoeten. "Tegelijkertijd is veel van wat Rutte zei, de afgelopen weken al eens langsgekomen."
Woensdag debatteert de Kamer over hoe het verder moet met de kabinetsformatie. De Zoeten: "Het vertrouwensprobleem moest worden opgelost. Ik betwijfel of partijen die niet met hem wilden samenwerken, dat na dit interview ineens wel willen doen. Rutte is in zijn eigen val gelopen doordat hij zei met radicale plannen te zullen komen."
Kijk hieronder het hele interview terug:
