Nieuwe wet brengt schuldenaars in problemen

• Bart Kamphuis en Gidi Pols

  redacteuren Economie

Een nieuwe wet leidt ertoe dat veel mensen die met de deurwaarder te maken krijgen, te weinig overhouden om van te leven. Schuldhulpverleners trekken hierover al weken aan de bel.

Het gaat om de Wet vereenvoudiging beslagvrije voet, die begin dit jaar inging. De beslagvrije voet is het deel van het inkomen waarop de deurwaarder geen beslag kan leggen. Bij de wet hoort een rekenmodel, dat bepaalt hoe hoog die beslagvrije voet is.

Belangrijk daarin zijn de woonlasten. Het model werkt met fictieve woonlasten, die passen bij de hoogte van het inkomen. Maar dat houdt er volgens schuldhulpverleners en bewindvoerders onvoldoende rekening mee dat veel mensen met een laag inkomen duur wonen.

Eerder waren er al problemen met hoe de Belastingdienst de wet toepaste en waren er fouten gemaakt met het verrekenen van de vakantietoeslag.

De rekenmodule is bedoeld voor deurwaarders die beslag op iemands inkomen leggen. Maar de beslagvrije voet geldt ook voor mensen in een wettelijk schuldtraject (Wsnp) en mensen bij wie schuldhulpverleners afspraken maken over hoeveel geld naar de schuldeisers gaat.

"Veel van de lagere uitkomsten zijn onbillijk en praktisch gezien onhaalbaar qua budget om van rond te komen", staat in een gezamenlijk bericht van Bureau Wsnp, dat de wettelijke schuldsanering ondersteunt, en de vereniging van schuldhulpverleners NVVK. "De gemelde problemen zijn groot en de signalen komen uit alle hoeken van het werkveld: rechtbanken, bewindvoerders, schuldhulpverleners en schuldenaren."

Fictieve woonlasten

De nieuwe wet betekent een vereenvoudiging omdat gerekend wordt met algemeen geldende fictieve woonlasten, in plaats van individuele lasten per dossier.

"In de praktijk blijkt dat dit in 25 tot 40 procent van de dossiers leidt tot een vaak forse afname van het vrij te laten bedrag, waardoor een schuldenaar regelmatig niet rond kan komen", zeggen Bureau Wsnp en de NVVK. In de eerste zes weken kwamen er al 1000 signalen binnen dat het mis ging.

In veel gevallen ging het om mensen die duurder wonen dan de wet veronderstelt op basis van hun inkomen. "De aanname dat iedereen kan verhuizen naar een woning met woonlasten passend bij het inkomen was misschien jaren geleden bij het ontwikkelen van de nieuwe beslagwet nog enigszins realistisch. Maar dat blijkt nu niet meer zo."

Improviseren

Schuldhulpverleners en bewindvoerders zijn gaan improviseren om er toch voor te zorgen dat er genoeg overblijft om van te leven. Ze hebben die mogelijkheid, omdat ze bovenop de beslagvrije voet een deel van het inkomen mogen vrijhouden dat niet naar de schuldeisers gaat.

Aanvankelijk zouden de gevolgen van de nieuwe wet na een half jaar worden geëvalueerd. Maar in februari, zes weken na het in werking treden, trokken NVVK en Bureau Wsnp al aan de bel bij de rechters die beslissen over wettelijke schuldsaneringen, vanwege "enorme onrust in het werkveld".

Inmiddels wordt gewerkt aan een aanpassing van de rekenmethode. Deze aangepaste methode wordt naar verwachting begin mei ingevoerd.

Probleem blijft bestaan

Jurist André Moerman van Schuldinfo.nl zegt dat het probleem van een te lage beslagvrije voet door hoge woonlasten ook na mei blijft bestaan bij mensen bij wie de deurwaarder beslag heeft gelegd op het inkomen. Het gaat hierbij om mensen die niet in een schuldtraject zitten. "Dan gelden dezelfde regels, terwijl er geen bewindvoerder is of een schuldhulpverlener die meekijkt of er wel voldoende overblijft en voor een correctie kan zorgen", zegt Moerman.

Moerman vindt dat de formules in de wet snel moeten worden aangepast, zodat ze beter aansluiten bij de realiteit dat veel mensen met een laag inkomen hoge woonlasten hebben.