De vaccinvoorraad kan kleiner en het prikken sneller, zeggen deskundigen

Nederland heeft 600.000 doses coronavaccins ongebruikt op de plank liggen. Volgens minister Hugo de Jonge is het grootste deel daarvan nodig als veiligheidsvoorraad voor het geval leveringen tegenvallen, maar deskundigen zeggen tegen Nieuwsuur dat die voorraad kleiner zou moeten en het prikken sneller.

"De nood is zo hoog dat ik het onverstandig vind om zo veel veiligheidsvoorraad aan te houden", zegt vaccinatie-expert Herman van der Weide. "Er overlijden elke dag mensen die niet gevaccineerd zijn. Dat is buitengewoon treurig. Zorg ervoor dat je 24/7 de mogelijkheid hebt om te vaccineren."

Minister: de marge is al minimaal

Vaccinatielocaties zijn in Nederland nu open van 08.00 tot 20.00 uur. En dan nog kwamen vandaag in de Utrechtse jaarbeurs, een priklocatie van de GGD, maar druppelsgewijs mensen binnen. Maar daar komt verandering in, aldus De Jonge. Het vaccinatietempo gaat omhoog van zo'n 250.000 prikken per week naar ruim 500.000 volgende week, belooft de coronaminister.

Ondanks de grote voorraad, is een nóg hoger tempo volgens de minister niet mogelijk. De snelheid van het prikken "hangt helemaal af van de snelheid waarmee de vaccins worden geleverd", zo zei hij in de persconferentie vanavond.

De doses die we achter de hand houden zijn volgens hem als minimale veiligheidsvoorraad nodig, onder meer om te voorkomen dat afspraken voor een tweede prik afgezegd moeten worden bij tegenvallende leveringen. "We hebben zeker bij AstraZeneca gezien dat de leverzekerheid te wensen overlaat. Je moet marge houden."

De Jonge erkent dat de vaccinvoorraad op dit moment wel iets groter is dan nodig. Als oorzaak daarvan noemt hij de inmiddels beëindigde pauze op het prikken met AstraZeneca. De extra voorraad Astra-doses wordt vanaf nu snel weggeprikt, zegt hij. De veiligheidsvoorraad van het Pfizer-vaccin gaat bovendien iets omlaag.

Maar kan de voorraad niet nog verder omlaag? Gezondheidseconoom Maarten Postma vindt van wel. "Ik denk dat die veiligheidsvoorraad niet zo hoog hoeft te zijn. Ik zou willen pleiten voor een nog grotere versnelling door misschien 24/7 te vaccineren zoals in andere landen of ook apothekers in te zetten."

Ook epidemioloog Frits Rosendaal denkt dat het prikken sneller kan. "Het vaccineren met AstraZenaca heeft natuurlijk een week stilgelegen. Die achterstand is snel in te lopen, maar op dit moment ligt het tempo nog steeds erg laag."

Waarom het ministerie de priksnelheid niet verder verhoogt, blijft voor de deskundigen een vraagteken. Volgens amateurdata-analist Yorick Bleijenberg, die zich verdiept in coronacijfers, komt het trage prikken mede doordat het weken kan duren voordat een vaccin in een arm wordt gespoten. Minister De Jonge erkent dat ook. Bleijenberg: "We zien dat vaccins, nadat ze Nederland zijn binnenkomen, ruim drie weken in een vriezer liggen. Dat kan natuurlijk veel korter."

Gezondheidseconoom Postma vindt de nood nu zo hoog, dat het ministerie helemaal van de veiligheidsvoorraad zou moeten afstappen. Net als Ernst Kuipers, voorzitter van het Landelijke Netwerk Acute Zorg, wil hij dat álle doses op de plank zo snel mogelijk worden gebruikt. "Geef zo veel mogelijk mensen een eerste prik. Ga zo snel mogelijk richting een vaccinatiegraad van 60 procent zodat we een soort immuniteit bereiken met elkaar." Een tweede prik, die nodig is voor maximale bescherming, zouden mensen dan een stuk later krijgen.

Ook Van der Weide, die in 2009 verantwoordelijk was voor het vaccinatieprogramma voor de Mexicaanse griep, "zou alles op alles zetten om nu zoveel mogelijk te vaccineren, desnoods met één prik". Volgens hem moet het dan "makkelijk" lukken om op 1 juni iedereen een keer gevaccineerd te hebben.

'Nog geen noodsituatie'

Rosendaal vindt het stoppen met de veiligheidsvoorraad nu nog niet nodig. Maar Van der Weide is stellig: "Er blijven nu vaccins op de plank liggen. Spuit die in hemelsnaam op."

Hij vindt dat het ministerie met de voorkeursgroepen voor de verkeerde vaccinatiestrategie heeft gekozen. Hij pleit ervoor om alsnog per postcodegebied te vaccineren. "Huur locaties, zorg dat er personeel staat, zet alle tafels klaar en je kunt grootschalig aan de gang."