Link besmettingscijfers en druk op zorg minder eenduidig, hoe zit dat?

• Joram Bolle

Stijgende besmettingscijfers betekenen meer ziekenhuisopnames en dus meer druk op de zorg. Dat leek in ieder geval bijna een jaar lang het mantra. En als de besmettingscijfers hoger worden, betekent dat dus ook dat de maatregelen om het virus te bestrijden strenger moeten worden. Of in ieder geval niet kunnen worden versoepeld. Morgen kondigt het kabinet waarschijnlijk aan dat de maatregelen blijven zoals ze zijn.

RIVM-directeur Jaap van Dissel zei zaterdag echter tegen de NOS dat de koppeling tussen besmettingscijfers en de verwachte druk op de zorg minder eenduidig is dan voorheen, onder meer omdat het testbeleid is aangepast. Dat roept de vraag op of besmettingscijfers op dit moment wel een goede indicator zijn voor het coronabeleid.

Ook ic-arts Armand Girbes van het Amsterdam UMC vroeg zich dat gisteren hardop af in het tv-programma Op1: "Als je verstandige beslissingen wilt nemen, dan wil je goede data hebben." Girbes pleitte ervoor dat de GGD's specifiekere data gaan vragen van geteste mensen. Hun leeftijd wordt al geregistreerd, maar Girbes wil bijvoorbeeld ook dat het gewicht wordt vermeld. Mensen met obesitas hebben een hoger risico op ernstige covid.

Volgens directeur publieke gezondheid van de GGD Sjaak de Gouw wordt er al op een andere manier gerekend dan voorheen, zei hij in Op1: "Eén IC-opname komt overeen met 1340 besmettingen, maar je ziet dat we nu een hoger getal gaan nemen. Er wordt nu rekening mee gehouden dat kinderen en mensen die eerder niet in beeld kwamen, nu wel in beeld komen."

Verschil bij leeftijdscategorieën

Epidemioloog Alma Tostmann van het Radboudumc vindt ook dat de besmettingscijfers lastig te duiden zijn: "Je ziet sinds het openen van de basisscholen dat er veel meer kinderen getest worden. Het aantal positieve testen onder kinderen is echter laag, dus dat drukt het percentage positieve gevallen in het totaalcijfer."

Tostmann vindt het daarom zinniger om in plaats van naar het totale besmettingscijfer, te kijken naar de ontwikkeling binnen verschillende leeftijdsgroepen. Bij kinderen tot 12 neemt het percentage positieve testen sterk af, maar dat geldt veel minder voor 18 tot 59-jarigen, blijkt uit de RIVM-cijfers van vorige week.

In het ziekenhuis in Hoorn is de druk nog altijd erg hoog:

Veldepidemioloog Amrish Baidjoe wijst erop dat vorig jaar zomer een vergelijkbare situatie speelde. In die periode raakten eerst jongeren besmet, die vervolgens steeds oudere leeftijdsgroepen besmetten: "We weten dat besmettingen zich sneller bewegen door groepen die mobiel zijn, zoals jongeren. Daarna komen ze pas bij minder mobiele groepen zoals ouderen terecht."

In feite is er daarmee sprake van een dubbele vertraging, want vervolgens duurt het nog een paar weken voordat diegene mogelijk in het ziekenhuis komt en nog weer gemiddeld twee weken voordat die persoon op de IC belandt. Baidjoe: "Ik heb het idee dat mensen nog steeds niet goed snappen hoe exponentiële groei werkt. Eerst lijkt het langzaam te stijgen, maar op een gegeven moment gaat het heel snel. Als je in de ziekenhuizen plotseling een sterke stijging ziet, ben je al te laat."

Thuisbehandeling

Wat verder meespeelt in het verband tussen besmettingscijfers en ziekenhuisopnames is een veranderd behandelbeleid, gaf Van Dissel dit weekend aan. Sommige huisartsen geven meer zorg thuis, ook met middelen die eerder alleen in het ziekenhuis werden verstrekt zoals zuurstof of ontstekingsremmer dexamethason. Of ze worden eerder uit het ziekenhuis ontslagen om met diezelfde middelen thuis behandeld te worden. Alma Tostmann: "Je moet dus eerder kijken naar de instroomcijfers in het ziekenhuis dan naar de totale bezetting."

Vandaag toonden de cijfers van de ziekenhuisopnames weer een stijging. Volgens het Landelijk Coördinatiecentrum Patiënten Spreiding (LCPS) nam de bezetting met 120 patiënten toe tot het hoogste niveau sinds begin februari. Ernst Kuipers van het LCPS tijdens een persmoment: "Er wordt gesproken over mogelijke versoepelingen, maar de ziekenhuisbezetting is hoger dan toen we in oktober en december besloten om juist meer maatregelen te nemen."

Waar in ieder geval nog weinig sprake van is, is een dempend effect van de vaccinaties op de ziekenhuisopnames, zeggen Tostmann, Baidjoe en Kuipers. Vooral 80-plussers zijn nu veel gevaccineerd, maar mensen van die leeftijd belanden veel minder vaak in het ziekenhuis en op de IC dan 55- tot 75-jarigen. Voordat vaccinaties de druk op de zorg verlichten moet dus eerst een flink deel van die groep ingeënt zijn.

Anticiperen

Hoe je de besmettingscijfers precies moet duiden en wat de exacte verhouding is tussen besmettingen en ziekenhuisopnames, valt niet met zekerheid te zeggen. Maar Amrish Baidjoe pleit voor minder nadruk op die indicatoren bij het vaststellen van het beleid: "Het aantal besmettingen is nu sowieso veel te hoog. Het lijkt misschien beheersbaar, maar het beleid gaat er nu vanuit dat de situatie niet verandert, terwijl de kans dat er nieuwe virusvarianten ontstaan hoger is als het besmettingsniveau hoog is."

Daarom wil Baidjoe dat ook andere indicatoren worden meegewogen: "Kijk naar het complete plaatje. Hoe ontwikkelt de mobiliteit zich? Als mensen zich meer in de maatschappij bewegen zullen er meer besmettingen volgen. Hoe is het gesteld met het naleven van de basismaatregelen? Wat is het sentiment over de maatregelen in de maatschappij, hoe kunnen we beter informeren? Een crisis beheersen is anticiperen."