Black Lives Matter nam een grote vlucht afgelopen jaar. Na de dood van de zwarte Amerikaan George Floyd, die stierf door een hardhandige arrestatie, laaiden de protesten op. Eerst in de VS, maar het sloeg ook over naar Nederland, en de beweging vindt zijn weerslag in verkiezingsprogramma's.
Zo schrijft GroenLinks over "een groeiende onderstroom in de samenleving" die onder meer zichtbaar is geworden door Black Lives Matter. De PVV kijkt er diametraal anders naar en spreekt van een "aanval op de Nederlandse cultuur" die in een stroomversnelling is gekomen "door de verheerlijking van gevaarlijke actiegroepen als Black Lives Matter".
Naast die beweging zijn er ook andere redenen dat de discussie rond discriminatie luider klinkt. Zo is de Zwarte-Pietdiscussie de laatste jaren doorgedrongen tot het Binnenhof, net als de discussie over het slavernijverleden. Daarnaast speelt ook de kinderopvangtoeslagaffaire een rol, waarin bepaalde groepen harder zijn aangepakt dan andere.
Stereotypes aanpakken
De programma's van de dertien zittende partijen laten een uiteenlopend beeld zien van plannen tegen discriminatie en racisme. Maar er is een aantal onderwerpen dat vaak terugkomt: onderwijs, werk, wonen, politie en justitie en de overheid.
Wat betreft onderwijs benoemt Denk dat stereotypes en discriminatie in lesmaterialen moeten worden aangepakt. Jong geleerd is oud gedaan, volgens deze partijen, ook wat betreft discriminatie. Daar is de SP het mee eens, die meer aandacht wil voor racisme en andersdenkenden in het onderwijs. PvdA wil dat leerlingen in hun lessen burgerschapsonderwijs leren over "alle vormen van discriminatie, moslimhaat en antisemitisme".
D66 vindt dat leraren wel wat steun kunnen gebruiken. "We helpen docenten met vaardigheden om lhbti+-acceptatie te bevorderen." De Partij voor de Dieren wil docenten ook bijstaan: "In de lerarenopleiding wordt standaard aandacht besteed aan aan discriminatie bestrijden en kansengelijkheid."
Swipe door enkele in het oog springende plannen die partijen in hun verkiezingsprogramma hebben staan:
NOS
NOS
NOS
NOS
NOS
Ook op de arbeidsmarkt hebben mensen last van discriminatie, betoogt een aantal partijen. 50Plus vindt - niet verwonderlijk - vooral leeftijdsdiscriminatie een groot probleem dat "moet worden tegengegaan". Hoe dat moet, vertelt het partijprogramma niet.
Veel partijen zien een grotere rol voor de arbeidsinspectie in bestrijding van discriminatie op de werkvloer. PvdA wil daartoe meer inspecteurs en "naming and shaming van de ergste overtreders". D66 stelt voor om bedrijven die discrimineren in hun werving-en-selectiebeleid een boete van maximaal 10.000 euro te geven. CDA en Partij voor de Dieren stellen voor om anoniem solliciteren mogelijk maken. "Om bewuste en onbewuste discriminatie tegen te gaan en iedereen gelijke kansen te bieden, ongeacht afkomst en achternaam", schrijft het CDA.
Trouwambtenaren
Maar het kan ook specifieker, laat de SGP zien. Die partij vindt namelijk dat trouwambtenaren niet mogen worden gediscrimineerd "vanwege hun levensbeschouwelijke visie op het huwelijk". Lees: trouwambtenaren zouden het sluiten van een homohuwelijk weer moeten kunnen weigeren.
Van werk door naar de woningmarkt. "Discriminatie door verhuurders en makelaars is onacceptabel", schrijft de PvdA. Dat vindt de VVD ook, die wil dat de landelijke overheid samen met gemeenten optreedt. Denk heeft specifieke maatregelen in gedachten: mystery guests die discriminatie moeten opsporen en een meldplicht voor discriminerende verzoeken aan bijvoorbeeld makelaars. Bij dat laatste sluit D66 zich aan.
Wie wordt gediscrimineerd?
Bij discriminatie gaat het veel partijen om afkomst, religie, beperking, seksuele voorkeur en sekse, maar er vallen een paar specifieke groepen op in de programma's. Zo komt een aantal partijen specifiek op voor homoseksuele mannen die geen bloed mogen geven. "Of je bloed mag doneren wordt bepaald op basis van risicovol gedrag, niet op basis van van wie je houdt", schrijft de PvdA.
Verder wil de SP "aandacht voor de achterstelling van mensen op basis van klasse", vindt Denk dat "antiziganisme" (discriminatie van Roma en Sinti) moet worden bestreden en waarschuwen ChristenUnie en D66 voor discriminatie van zwangere vrouwen op de arbeidsmarkt.
De SGP wil "ethische bezinning" over prenataal onderzoek, meer specifiek over selectie op het downsyndroom. "Dat is ronduit stigmatiserend en discriminatie op basis van handicap!", aldus de partij. De VVD heeft een passage over het aanpakken van "discriminatie, homofobie, antisemitisme en racisme in de topsport en amateursport".
Potpourri aan ideeën
De PVV wil ook ingrijpen op de woningmarkt, omdat sociale huurwoningen "met voorrang naar statushouders gaan". "Geen positieve discriminatie meer", staat in het partijprogramma. Iets wat Forum voor Democratie in algemene zin onderschrijft: "Geen quota of positieve discriminatie", staat in het FvD-programma.
Wat betreft politie en justitie is er een potpourri aan ideeën. GroenLinks wil bijvoorbeeld meer capaciteit bij de politie, "zodat iedereen laagdrempelig aangifte kan doen van discriminatie". Denk (met een achterban die grotendeels bestaat uit Nederlanders met een migratie-achtergrond) heeft veel plannen, onder meer een "contacttaakstraf", die slachtoffers en daders van discriminatie bij elkaar moet brengen.
De partij ijvert verder voor racistenlokkers bij de politie "die op internet en in de openbare ruimte racisten uitlokken en opsporen". En Denk wil ook nog een verdubbeling van de maximale straf voor discriminatiedelicten. Daar vindt de partij het CDA dat stelt dat dat soort criminaliteit "harder moet worden aangepakt".
En wat willen ze met (Zwarte) Piet?
Vijf partijen hebben een concreet idee over (Zwarte) Piet in hun programma opgenomen. PVV zegt "handen af van onze tradities" en Forum zegt in dezelfde lijn: "Geen geld naar projecten of organisaties die Nederlandse tradities zoals Zwarte Piet trachten te ondermijnen." Aan de andere kant willen Denk, Partij voor de Dieren en GroenLinks de zwart geschminkte helper van Sinterklaas afschaffen. "Zwarte Piet wordt bij alle publieke vieringen vervangen door een niet-racistisch alternatief", schrijft de laatstgenoemde bijvoorbeeld.
Overheid
De overheid in bredere zin, daar moet ook wat mee, vindt een aantal partijen. PvdA stelt voor om de premier direct verantwoordelijk te maken voor bestrijding van discriminatie en racisme. "Omdat het om artikel 1 van de Grondwet gaat. Omdat het belangrijk is." De partij lijkt daarbij een les te trekken uit de kinderopvangtoeslagaffaire, waarin verschillende ministeries verantwoordelijk waren (en daardoor gingen veel dingen mis).
Dan wil de VVD nog dat organisaties worden uitgesloten van subsidies als bestuurders zich schuldig maken aan "haatzaaien of discriminatie zoals antisemitisme of haat tegen lhbti'ers". D66 stelt voor om "relevante partijen" wat betreft discriminatie zo nu en dan uit te nodigen in Den Haag om Kamerleden bij te praten.
Wie die Kamerleden zijn, daarover weten we meer na de verkiezingen op 17 maart. En nog wat verder in de tijd wordt duidelijk welke van de bovenstaande plannen en ideeën de formatie overleven en welke sneuvelen.
