Dutchbatters over gebaar kabinet: 'Hadden ze 26 jaar geleden moeten doen'

• Petra Steenhoff en Rikki Hendriks

  redacteuren Online

Bijna 26 jaar na dato zal het kabinet met een speciaal gebaar zijn waardering uitspreken voor Dutchbat III, de Defensie-eenheid die betrokken was bij de val van moslimenclave in Srebrenica in 1995. Ook krijgen de veteranen 5000 euro belastingvrij en gaat Defensie terugkeerreizen organiseren. Het is nog onduidelijk wanneer en hoe het kabinet zijn waardering gaat uitspreken.

Het gebaar is een reactie op het onderzoek van commissie-Borstlap, waaruit blijkt dat veel veteranen psychische problemen en trauma's ondervinden als gevolg van de uitzending naar het voormalige Joegoslavië. Een op de drie ex-Dutchbatters zegt dat de missie een nadelige invloed heeft gehad op hun verdere leven, terwijl dat maar geldt voor 6 procent van andere veteranen.

'Eerst zien, dan geloven'

De afgelopen bijna 26 jaar hebben veel Dutchbatters een gebrek aan steun en erkenning ervaren, waardoor het "speciale gebaar" voor hen een beetje als mosterd na de maaltijd voelt. Frustraties over de trage reactie van de regering verhinderen een euforisch gevoel voor deze eerste erkenning, ziet ook Dutchbatter Boudewijn Kok. Want waarom komt dit gebaar pas nu? "Defensie moet mij morgen bellen, en vragen: 'Meneer Kok, hoe gaat het met u?'. Maar dat hadden we ze wel 26 jaar geleden moeten doen."

Volgens Kok is het vertrouwen in Defensie onder Dutchbatters de afgelopen jaren flink gedaald. Hij wil de blijk van erkenning dan ook "eerst zien, dan geloven". "Er is ons de afgelopen 26 jaar al diverse malen van alles beloofd, waar nog weinig van terecht is gekomen", zegt hij.

De veteraan vindt het gebaar van de regering goed voor de Dutchbatters die nog zeer veel stress ondervinden, maar Kok heeft naar eigen zeggen zelf zijn leven al "opgeknapt". "Met mij gaat het goed, ik ben grotendeels van de problemen af. Er gaat nog wel geen dag voorbij dat ik er niet aan denk en er zijn nog twee of drie nachten per jaar dat ik schreeuwend wakker word, maar dan rook ik een sigaretje en ga ik weer door. Ik moet wel door. Ik heb een zoon, daarvoor doe ik het".

'Dit is een begin'

Naast het gebaar belooft het kabinet de Dutchbatters 5000 euro uit te keren. Maar volgens Kok moet een echte waardering op elke Dutchbatter individueel worden afgestemd: "Er zijn veel jongens en meiden die daadwerkelijke schade hebben ondervonden, die bijvoorbeeld niet meer kunnen werken. Daar moet serieus naar gekeken worden, en dat ga je het niet redden met 5000 euro."

Dit gebaar is een begin, hoopt Kok. "Ik hoop dat ze nu echt wel serieus gaan kijken naar onze problemen. Zodat iedereen op hele korte termijn rust krijgt in zijn leven, zodat de jongens en meiden die nog echt last ondervinden kunnen beginnen met het verwerken."

We maakten eerder deze terugblik op de val van de moslimenclave Srebrenica, in juli 1995:

Olaf Nijeboer, voorzitter van de vereniging Dutchbat, noemt het positief dat het gebaar wordt gemaakt en ziet het vooral als een mooie aanleiding om weer verder met elkaar in gesprek te gaan. Het gebaar lost volgens hem niet alles op. "Zo is voor militairen decoratie bijvoorbeeld ook heel belangrijk. In al die jaren is er maar één Dutchbatter onderscheiden." Volgens Nijeboer wordt over decoratie al wel gesproken; hij gaat ervan uit dat daar nu ook stappen in gemaakt kunnen worden.

Ook heeft de voorzitter een kanttekening bij de terugkeerreizen die Defensie wil organiseren voor Dutchbatters. "Nu lijkt dat alleen voor de veteranen zelf te gelden en dat lijkt me een gemiste kans. Belangrijk is dat ook het thuisfront mee kan, zodat ook de partners en kinderen een idee kunnen krijgen van de plek die zo belangrijk is geweest in het leven van de militairen die daar zijn geweest."

Het bedrag van 5000 euro ziet hij vooral als een symbolisch bedrag. "Je kunt altijd discussiëren over de hoogte. Voor de een is het niet belangrijk omdat het leed niet in geld is uit te drukken en een ander vindt het weer een schijntje."

Tot dat laatste kamp hoort Dutchbatter Johan de Jonge. "Zelf ben ik gelukkig aan de goede kant terechtgekomen, maar veel Dutchbatters zijn teruggekomen met trauma's en zijn hun baan en of hun relatie kwijtgeraakt. Dan is 5000 euro gedeeld door 25 jaar niet zo veel."

Ook maakt De Jonge zich zorgen over de vraag per wanneer dit allemaal echt geregeld kan worden. "Het kabinet is demissionair, dus moet een volgend kabinet daar dan ook weer iets van vinden? Kunnen die het nog herroepen?" Na al die jaren is het vertrouwen in de overheid bij hem "wel een beetje weg", zo zegt hij.

Dutchbatter Dave Maat maakt in een eerste reactie op het nieuws een vergelijking met de gebeurtenissen in juli 1995. "Net als de luchtsteun is dit te weinig en te laat", zegt hij. "Nu hebben we weer jaren moeten wachten op een rapport dat volgt op een rapport, op een rapport op een rapport. Hoeveel rapporten zijn er inmiddels niet geschreven? Het is een blamage. De F-16's kwamen destijds te laat en dit gebaar komt ook te laat."

Volgens Maat had de politiek in 2013 meteen moeten reageren op de uitspraak van de Centrale Raad van Beroep. Die kende Maat toen na jarenlang procederen een schadevergoeding toe, omdat hij bij de val van Srebrenica een trauma opliep.

"Toen bleek dat de opvang en nazorg van Dutchbatters onzorgvuldig is geweest. Er lag een uitspraak van het hoogste rechtscollege en het was sjiek geweest als het kabinet dat had gerespecteerd en toen had gereageerd. Maar ze hebben weer niks gedaan, weer een commissie ingesteld. Het is gewoon teleurstellend en dan doen ze nu net alsof ze opnieuw het wiel hebben uitgevonden."