Het Verenigd Koninkrijk vaccineert het snelst, toch heerst er vooral somberheid

• Arjen van der Horst

Het Verenigd Koninkrijk runt het effectiefste vaccinatieprogramma van Europa. Één op de zes Britten heeft inmiddels een vaccin tegen corona gehad. Toch heerst er vooral somberheid: het land heeft in de pandemie met meer dan 110.000 coronadoden ook veruit het hoogste sterftecijfer van Europa.

Dagelijks overlijden er in het land nog altijd zo'n 1000 mensen aan corona. Een van de zwaarst getroffen regio's is West Midlands. Jack O'Malley is er begrafenisondernemer. In normale tijden doet hij gemiddeld drie begrafenissen per week, nu is hij constant in de weer.

"Afgelopen maandag kregen we in een ochtend negen lichamen. Op dinsdag en woensdag kregen we er drie bij. Er zijn dagen dat ik drie begrafenissen op één dag doe. Vier op de vijf mensen die wij nu begraven, zijn overleden aan covid."

Koelruimte vergroot

Voor O'Malley is het inmiddels een routine die hij meerdere malen per dag uitvoert. De begrafenisondernemer doet een mondkapje en een vizier op. Hij trekt beschermende kleding en rubberen handschoenen aan. Vervolgens gaat hij met ontsmettingsmiddelen en keukenrollen een brancard te lijf. Pas dan komt hij aan zijn echte werk toe: het voorbereiden van een lichaam voor de begrafenis.

Vooral in het begin van de pandemie leverde dat nog angstige momenten op. "We wisten toen niet veel over het virus. We lopen natuurlijk niet zoveel risico als bijvoorbeeld in ziekenhuizen, maar ook na het overlijden kan een persoon nog besmettelijk zijn. Mijn immuunsysteem is aangetast, omdat ik diabetes heb, dus het was wel beangstigend."

In de koelruimte waar O'Malley de overledenen voorbereidt op hun begrafenis, liggen vandaag achttien lichamen opgeslagen. "Tot een jaar geleden hadden een maximumcapaciteit van negen, maar dat was duidelijk te weinig."

Na de eerste golf besloot O'Malley de koelruimte te verbouwen zodat het meer lichamen kon herbergen. "Dat was in de zomer toen het ergste achter de rug leek. We hielden ons toen nog voor de gek dat de uitbreiding voor niets was geweest. Maar sinds Tweede Kerstdag worden we overspoeld door covid-doden. De afgelopen maand was de ergste in de pandemie."

Het werk is zwaar en zijn personeel heeft emotioneel een enorme klap gekregen, zegt O'Malley. "Als ik thuiskom na mijn werk wil ik liefst meteen in bed duiken. Je wil jezelf afsluiten en de dag vergeten. Maar het is nu eenmaal onze plicht om voor de overledenen en hun rouwende familie te zorgen. Wij beseffen meer dan ooit hoe belangrijk ons werk is."

Massavaccinatie in een kathedraal

Tegelijkertijd gloor in het Verenigd Koninkrijk na een moeilijk jaar ook voorzichtig hoop. En die hoop vind je op bijzondere plekken. Op een kwartier rijden van de begrafenisonderneming ligt Lichfield Cathedral, een Middeleeuwse kathedraal met drie imposante spitsen. Het eeuwenoude gebouw is de afgelopen weken veranderd in een centrum voor massavaccinatie.

Om in korte tijd zoveel mogelijk mensen te kunnen prikken, gebruikt de Britse gezondheidsdienst naast ziekenhuizen en huisartsenpraktijken ook rugbystadions, concertzalen, paardenrenbanen, loodsen en kathedralen.

Daarmee heeft het Verenigd Koninkrijk het succesvolste vaccinatieprogramma in heel Europa opgezet. Niet alleen waren de Britten de eersten in Europa die een vaccin goedkeurden, ook slagen ze erin om dagelijks 400.000 tot 500.000 inwoners te vaccineren. Het Verenigd Koninkrijk heeft dan ook een ambitieuze doelstelling: voor 15 februari wil het alle 70-plussers en kwetsbare groepen gevaccineerd hebben.

Deken Adrian Dorber vatte een half jaar geleden al het idee op om de kathedraal van Litchfield te gebruiken voor het vaccinatieprogramma. "Het is een logische plek. Het gebouw is ruim waardoor je makkelijk afstand kan bewaren. Je kan de deuren openhouden, waardoor de lucht kan circuleren."

Voor Dorber is het vanzelfsprekend dat de kathedraal deze rol speelt. "In de Middeleeuwen was dit al een van de populairste bedevaartsplekken van Engeland, waar mensen op zoek gingen naar genezing. Dit is wat we altijd al doen. We bidden elke dag voor genezing van mensen en gemeenschappen, zowel lichamelijk als spiritueel."

In de kathedraal is eenrichtingverkeer opgezet waarbij mensen via de zijbeuk aan de westkant naar tafels met verpleegsters worden geleid. Nadat ze hun prik hebben gekregen, gaan ze aan de andere kant weer naar buiten. Tientallen vrijwilligers staan klaar om de veelal oudere bezoekers te helpen. In deze geoliede machine worden elke dag tussen de 700 en 800 mensen gevaccineerd.

'Succes dankzij improvisatie'

Volgens verpleegster Elaine Harris, die nu al drie weken een tafeltje bemant in de kathedraal, is het succes van het Britse vaccinatieprogramma te danken aan improvisatie. "Het heeft te maken met hoe wij Britten zijn. We doen het met wat we hebben en gaan aan de slag. We wachten niet tot alles perfect is."

Harris ziet na een gitzwart jaar eindelijk licht aan het einde van de tunnel. "We hebben goede hoop dat dit onze uitweg is. Hoe sneller iedereen is ingeënt, hoe sneller we ons leven kunnen hervatten, zodat we kunnen samenkomen met onze naasten."