Van intelligente lockdown tot tweede golf: een jaar corona in grafieken

Nog geen jaar geleden berichtten we voor het eerst over 'een mysterieuze ziekte' in China. Inmiddels beheerst corona al maanden ons leven: duizenden doden en patiënten, een 'intelligente' en een 'harde' lockdown, en een piepend en krakend zorgsysteem. De gezondheidscrisis die corona teweegbracht in vier grafieken.

Op de laatste dag van 2019 meldt China dat er in de miljoenenstad Wuhan tientallen mensen ziek zijn geworden. De oorzaak was toen nog onbekend. "Op 24 januari kwamen wij bij elkaar met het Outbreak Management Team", vertelt Aura Timen van het RIVM. "Binnen het RIVM waren we hier al sinds de eerste week van januari mee bezig."

In februari doopt Wereldgezondheidsorganisatie WHO de tot dan toe onbekende ziekte COVID-19: Corona Virus Disease 2019. Tegelijkertijd bereikt corona Europa. Nederland kent de eerste patiënt op 27 februari. Daarna gaat het snel: op 22 maart, de top van de zogenoemde eerste golf', zijn er 274.348 mensen die anderen kunnen besmetten met het virus.

Overbelasting zorg

Met zoveel besmettingen in ons land stromen de ziekenhuizen vol. Eind maart is het RIVM somber over het aantal coronapatiënten dat op de intensive care terecht zal komen. Doordat patiënten langer op de IC blijken te liggen dan het RIVM verwachtte, moet het instituut zijn schattingen in negatieve zin bijstellen. "Het enige wat je nu kan doen is de capaciteit verhogen", legt Jaap Wallinga, hoofdmodelleur van het RIVM in maart uit aan de NOS.

Het is reden voor het kabinet om op 23 maart beperkende maatregelen aan te kondigen. "Dit is een intelligente lockdown", aldus premier Rutte, "gericht op de mensen die ziek zijn, want die blijven thuis."

Er gaan beperkingen gelden voor grote bijeenkomsten, hygiëne- en afstandsregels doen hun intrede en de horeca gaat voor het eerst dicht.

Positieve tests

Werden in maart alleen de patiënten getest die in het ziekenhuis terechtkwamen; begin juni zijn de tests voor iedereen beschikbaar. "Die verandering in het testbeleid zie je terug in de grafiek met het aantal positieve tests per dag", vertelt Aura Timen van het RIVM. "Toch was juni een relatief rustige periode met transmissies van het virus."

Pas eind augustus zie je een grote stijging ontstaan. "Reizigers namen het virus mee naar huis. Ook hier in Nederland hielden we ons ook minder goed aan de regels; onze aandacht verslapte. En we zagen clusters van jonge mensen en studenten die de verspreiding van het virus aanjoegen."

'Oversterfte' van jong tot oud

Met het einde van het jaar in zicht, maakt ook het Centraal Bureau van de Statistiek (CBS) de balans op van een jaar corona. "De totale oversterfte bedraagt 13.000 mensen", vertelt CBS-onderzoeker Tanja Traag. Tijdens de eerste golf overleden er 9000 mensen meer dan je mag verwachten. "In absolute aantallen zie je dat het vooral ouderen zijn, die zijn overleden. Dat spreekt voor zich omdat de sterfkans toeneemt naarmate je ouder wordt", legt ze uit. "Maar ook bij andere leeftijdsgroepen is er sprake van oversterfte."

In de tweede golf aan het eind van het jaar bedraagt de oversterfte tot nu toe zo'n 6100 mensen. In de zomer veroorzaakte een hittegolf ook een piekje van sterfgevallen.

Toch is de totale oversterfte minder dan de aantallen van de twee golven bij elkaar. Dat komt doordat er aan het begin van de zomer ook weken met 'ondersterfte' waren; waarbij er minder mensen overleden dan verwacht. "Maar ook als je bedenkt dat er ouderen tussen zaten die door corona mogelijk eerder zijn overleden, blijft oversterfte groot", aldus Traag. "Die groep bestaat niet alleen uit ouderen."