2 december 2010, de dag die de voetbalwereld verbijsterde

"Een verbijsterende dag." Niemand wist precies wat er 2 december 2010 in het Zwitserse Zürich zou gaan gebeuren, ook NOS-voetbalcommentator Arno Vermeulen niet. "En dan zie je aan het einde van de dag Rusland en Qatar uit de enveloppen komen. Dan knijp je jezelf wel even in je arm."

Vandaag tien jaar geleden was de hectiek groot rondom de toewijzing van de wereldkampioenschappen van 2018 en 2022. Vermeulen kan het zich nog goed voor de geest halen.

"Zoiets heb ik in veertig jaar voetbaljournalistiek niet vaker meegemaakt. En ik had iemand bij me die nog langer meeliep, Jack van Gelder. We keken elkaar aan met de blik: wat is hier nu net gebeurd?"

De voetbalwereld verzamelde zich in Zwitserland, omdat bijna twee jaar eerder de inschrijving werd geopend voor de organisatie van niet alleen het WK van 2018 maar óók die van 2022. "Dat was absurd. Dat je twaalf jaar van tevoren al de organisatie toewijst. Maar FIFA-voorzitter Sepp Blatter wilde dit nog even snel voor zijn aftreden geregeld hebben."

Nederland geen schijn van kans

De voetbalbonden van Nederland en België, die na het succesvol verlopen EK van 2000 de smaak te pakken hadden, schreven zich in - een project dat een kleine elf miljoen euro zou gaan kosten.

"We bekeken dat vanaf het begin al sceptisch, weet ik nog. Want waar ging Nederland zich in mengen? Het was natuurlijk een tijdperk waarin corruptie niet nieuw was. Later bleek, en dat gaf Blatter zelf ook toe, dat Nederland geen schijn van kans maakte. Maar het was een goed, vertederend bid. Ergens in die periode was er ook een moment dat ze met z'n allen op een fiets kwamen aanrijden", weet Vermeulen nog.

Vermeulen: "Ruud Gullit en Johan Cruijff werden ingezet, Later ook Guus Hiddink. België kwam met Jean-Marie Pfaff en Paul van Himst. Het was ook een competitief bid. Maar dit was geen spel voor kleine jongens."

Het bleek een Monopoly-spel van enorme omvang. Waarbij later pas gereconstrueerd kon worden wie nou welke huizen en hotels voor welke bedragen had verkocht.

"Regeringsleiders bemoeiden zich ermee. De belangen waren gigantisch. Daardoor maakten wij als Nederland en België al geen enkele kans. Ik geloof dat Qatar een begroting van drie miljard dollar had opgenomen in zijn bid. Dat zegt wel genoeg."

Vermeulen wist zich nabij de Oerlikon Velodrome in Zürich omringd door mannen in pak, die niet allemaal uit het voetbal afkomstig waren. Namens Nederland was minister-president Mark Rutte aanwezig. Die liep die dag een andere prominente politicus tegen het lijf. "Ik had vanmiddag een gesprek met Bill Clinton, die hier was om het Amerikaanse bid van 2022 te ondersteunen", zei Rutte.

Maar ook politici hadden slechts een rol in de marge. Het grote geld bepaalde waar er gevoetbald ging worden. Vermeulen: "De Russen hebben minimaal met zes miljoen euro geschoven, werd later duidelijk. Vijf daarvan ging naar Jack Warner van de CONCACAF, de Noord- en Midden-Amerikaanse voetbalbond. Aan bijna alle leden van het uitvoerende comité hing wel een luchtje, als je even ging zoeken. Er heeft zich van alles achter de schermen afgespeeld op schimmige hotelkamers."

Luchtballonnetjes

Het maakte het werk voor de media lastig die dag. "Het gonsde de hele dag al van de luchtballonnetjes. Het was een rommelige dag qua informatie. Je wist niet wat je wel kon geloven en wat niet. Het was echt hectisch. En je stond met je neus bovenop dat theater. Waarvan de uitkomst al vaststond, alleen niemand wist het."

Ook de organisatie van het HollandBelgium-bid was op het verkeerde been gezet. "KNVB-voorzitter Michael van Praag was verbijsterd. Hij was alle leden langsgegaan van tevoren en wist zeker dat ze minimaal acht stemmen zouden krijgen. Het werden er in de eerste ronde vier. Nou, dan ga je ervan uit dat een ronde later, met het wegvallen van Engeland, er alleen maar stemmen bij kunnen komen. Maar toen waren het opeens nog maar twee stemmen."

De motor achter het bid was Harry Been, de secretaris-generaal van de KNVB. Hij zei daar in april 2020, toen de Amerikaanse justitie bewezen had verklaard dat er fraude was gepleegd, nog over dat hij nog steeds niet weet wat daar nou precies gebeurd is.

Die Russen

Op de dag zelf probeerde Been nog optimistisch te zijn. "We zijn er in de eerste ronde niet uitgegaan. We zijn in de finaleronde gekomen met z'n drieën (Rusland en het gezamenlijke Spanje-Portugal bid, red). Die Russen zijn het geworden. Dat is wel een verrassing voor mij moet ik zeggen. Die had ik op geen enkele manier getipt."

Been wilde zich niet mengen in discussies of geruchten. "Of ik nog heibel verwacht, dat er iets naar buiten komt? Dat weet ik echt niet. Er zullen nu heel veel speculaties zijn. Maar we hebben twee winnaars: Rusland en Qatar. Ik neem aan dat het eerlijk gebeurd is, want ik heb geen enkele aanleiding om te denken dat dat niet zo is. Dus laten we daarmee leven."

Op elk niveau speelden er belangen mee. Zo ook in Frankrijk, dat niet meedong naar de organisatie van een van de toernooien, maar waar premier Nicholas Sarkozy wél hoog bezoek uit Qatar ontving in november 2010. "Het verhaal gaat rond dat Platini, destijds voorzitter van de UEFA én lid van het uitvoerend comité van de UEFA, werd uitgenodigd voor een lunch en dat daar vervolgens sjeiks uit Qatar aan tafel zaten. En dat vervolgens Platini in Afrika ging lobbyen om meer stemmen voor het emiraat te regelen."

Poetin in een straaljager

Vermeulen weet nog dat de premier van Rusland, Vladimir Poetin, zich ook nog liet zien. "Na afloop mocht elk bid zichzelf nog eens presenteren. Dat was gebruikelijk toen. Ik weet nog dat de presentatie van Rusland lang op zich liet wachten, wel drie uur. Bleek dat Poetin nog ergens in een straaljager was gestapt, want hij wilde er hoogstpersoonlijk bij aanwezig zijn."

"Je kan het ook uitleggen als een positief iets; hij stapte pas in de straaljager toen Rusland uit de envelop kwam, dus het stond niet helemaal op voorhand al vast. Maar de straaljager stond al wel klaar, hoor."

Vermeulen zegt nu: "Op die dag heeft het voetbal zijn laatste geloofwaardigheid verloren. Je probeert wel direct na te gaan waarom deze twee bids uit de bus kwamen rollen, je probeert het te relativeren, maar dan nog is het absurd."

"Want het stond vast dat het WK in de zomer zou plaatshebben. Daar schreven landen zich op in. En iedereen wist van tevoren dat dat niet kon met die hitte in Qatar. En een paar jaar later schuiven ze alles toch door naar het najaar."

Of er iets veranderd is? "Ja, ze doen het nu anders. Dat is de winst die het heeft opgeleverd. Bij de toewijzing van het WK van 2026 hadden alle landen één stem. Dat is veel minder fraudegevoelig dan 22 mensen één stem laten uitbrengen zoals in 2010 gebeurde (van het comité van 24 leden waren al twee leden geschorst, red.). Want dan weet je dat jouw stem een waarde vertegenwoordigt."

Rutte liet zich achteraf overigens ook nog interviewen. Ook hij wilde, net als Been die dag, positief blijven. "Als je nooit het veld ingaat en nooit een poging doet, dan zal je ook nooit winnen. Ik wil Rusland van harte feliciteren met hun winst."