Ruim vijf jaar na de overheveling van zorg en ondersteuning naar de gemeenten, worden de groepen die hulp het hardst nodig hebben nog altijd niet beter geholpen. Die conclusie trekt het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) vandaag in het rapport 'Sociaal domein op Koers?'
Betere zorg - op maat gesneden voor de burger - was wel de belofte. De gemeenten zouden de zorg inkopen, coördineren en dat alles tegen een lagere prijs. Ook zou de eigen familie en omgeving meer inspringen. "Die zorgzamere samenleving bleek wishful thinking", stelt SCP-directeur Kim Putters nu vast.
Geen hulp
Een van de terreinen waar het misgaat, is de jeugdzorg. Er zijn lange wachttijden voor jongeren met complexe problemen. De inspectie Gezondheidszorg en Jeugd en de inspectie Justitie en Veiligheid gaven vorige maand aan dat ingrijpen nu noodzakelijk is. Kinderen die door de rechter een maatregel hebben opgelegd gekregen, kunnen immers niet wachten tot de structurele problemen in de jeugdbescherming en jeugdreclassering zijn opgelost.
Er is nu te weinig personeel en er zijn onvoldoende plekken waar kinderen met ingewikkelde problemen terechtkunnen. Hierdoor komen kinderen ergens waar het niet past, of ze krijgen helemaal geen hulp.
Daniella Benjamins weet er alles van. Ze groeide haar eerste jaren op bij haar laagbegaafde moeder met een alcoholprobleem. Als 5-jarige moest ze haar eigen eten maken. "Mijn moeder wilde wel graag voor mij zorgen maar kon het niet."
De bakker deed uiteindelijk een melding van een onveilige situatie en zo kwam de jeugdbescherming in het leven van daniella. "Ik werd op mijn zesde in alle haast bij een pleeggezin ondergebracht." Die plaatsing bleek zeer ongelukkig. De pleegmoeder mishandelde haar. Meerdere pleeggezinnen volgden, daarna nog enkele internaten en gezinshuizen.
Nu is ze volwassen en gaat het goed. Daniella volgt een opleiding tot verpleegkundige, heeft een baan en haar eigen appartementje. Maar dat kinderen nog altijd zo lang moeten wachten op een goede plek en niet een vaste jeugdbeschermer hebben, doet haar pijn. "Dat moet toch niet kunnen?"
Het is precies de reden waarom Mireille Molenaar begin dit jaar stopte met haar werk als jeugdbeschermer. Ze zag te vaak kinderen, die ondanks alle goede bedoelingen van de rechter, gemeente en hulpverleners, van de regen in de drup belandden. "Ik heb bijvoorbeeld een spoedverwijzing gegeven bij een kind dat dringend ggz-hulp nodig had. Zeven maanden na die spoedverwijzing was het eerste gesprek met mij, pas maanden later het eerste gesprek met het kind. Nou, die was inmiddels niet meer gemotiveerd."
Heftige problemen
Nu is ze zelfstandige. Gemeenten huren haar in voor hulp aan gezinnen. Voor een zaak bij de rechter belandt, is er al veel aan voorafgegaan in het gezin, weet Molenaar uit ervaring. Het kind of de ouders hadden eerst nog best afgekund met een paar keer per week naar een instelling voor behandeling.
"Dan had het kind ook thuis kunnen blijven wonen. Maar voor die behandeling is dan zo'n lange wachtlijst, dat tegen de tijd dat het kind of de ouders terechtkunnen, de boel thuis is geëxplodeerd. Dan vindt een crisisuithuisplaatsing plaats en is de zorg waarvoor ze op de wachtlijst stonden niet meer passend. De problemen zijn namelijk inmiddels voor de instelling te complex geworden."
De rechter oordeelt dat het kind zo niet meer veilig thuis kan blijven wonen, vervolgt Molenaar. "Maar in de crisisopvang zit zo'n jongen of meisje tussen jongeren met heel heftige problemen. En voor ons is het lastig om hem of haar dan nog naar een goede, nieuwe plek te krijgen", vertelt ze.
Vertrouwen
Er zijn te weinig pleeggezinnen en bij de jeugdbescherming werken ook vaak heel jonge medewerkers met nog weinig ervaring, stelt Molenaar. Ze krijgen wel de gezinnen met de heftigste problematiek onder zich en branden op. "Er is veel verloop onder het personeel en het gezin krijgt dan ineens met jeugdbeschermer nummer 4 te maken. Dat doet natuurlijk ook wat met hun vertrouwen in de hulpverlening."
De reden dat het kind in haar verhaal door de rechter uit huis werd geplaatst is dat het een veiligere plek verdiende, zegt Molenaar, maar "die belofte kun je helaas lang niet altijd waarmaken".
