Een zogeheten botleger verspreidt propaganda over West-Papoea op Twitter, Facebook, Instagram en YouTube. Het gaat om meer dan vierhonderd nepaccounts die op de sociale media berichten posten in het Nederlands, Duits, Engels en Indonesisch.
"In bijna elk bericht hameren ze erop dat West-Papoea niet onafhankelijk mag worden. In plaats daarvan wijzen ze op speciale autonomie voor de provincie", zegt docent brongebruik Peter Burger van de Universiteit van Leiden, die de nepaccounts ontdekte.
Volgens nepnieuwsdeskundige Burger zijn de bots het eerste zichtbare bewijs in ons land van gecoördineerde, politieke beïnvloeding vanuit het buitenland waarbij Nederlandstalige berichten worden ingezet. Minister Kajsa Ollongren waarschuwt al langer voor zulke campagnes op sociale mediaplatforms, maar noemde als voorbeeld slechts een Russische nepnieuwssite die desinformatie verspreidde over MH17.
Onderzoekscollectief Bellingcat vond vorig jaar ook al een soortgelijk Indonesisch botleger, dat voornamelijk berichten in het Engels en Indonesisch verspreidde. De nepaccounts werden verwijderd door de sociale mediaplatformen. Maar de nieuwe heimelijke beïnvloedingscampagne is door de techbedrijven niet gedetecteerd.
Nepaccounts met nepfoto's
Van de vierhonderd accounts is grofweg de helft actief op Twitter. Van de profielfoto's die bij de accounts horen, blijken 35 foto's - uit een sample van honderd foto's - door computers te zijn samengesteld, constateert het Amsterdamse bedrijf 3DUniversum. De mensen op de foto's bestaan dus niet. Zulke nepfoto's zijn een relatief nieuw fenomeen.
De mensen op de profielfoto's ogen westers, maar het blijkt dat zo'n 70 procent van de tweets wordt verstuurd vanaf servers in Papoea en andere delen van Indonesië. En als je kijkt naar de statistieken, dan stort het aantal tweets volledig in als het in Indonesië nacht is.
"Ik kan maar één partij bedenken die baat heeft bij deze boodschappen en dat is de Indonesische regering", zegt activist Raki Ap. Hij strijdt vanuit Nederland voor een onafhankelijk West-Papoea en noemt de berichten van het botleger "schokkend en brutaal".
De Indonesische ambassade heeft - ondanks herhaaldelijk verzoek - niet gereageerd.
Botleger in kaart gebracht
Nieuwsuur liet het botleger op Twitter in kaart brengen door de Universiteit van Amsterdam. De meeste accounts zijn gecreëerd sinds juni. De accounts hebben bijna 45.000 tweets geplaatst, waarvan 12.000 in het Nederlands. Die tweets leverden 35.000 shares en likes op. Daarmee is de impact van het botleger gering te noemen.
Twitter heeft ongeveer de helft van de nepaccounts dit weekend verwijderd, na erop te zijn gewezen door Nieuwsuur. Inmiddels blijken er echter weer tientallen nieuwe nepaccounts te zijn gecreëerd. Het platform houdt een bibliotheek bij van beïnvloedingscampagnes door staten.
Facebook heeft de door Nieuwsuur aangedragen voorbeelden verwijderd en nog drie andere accounts die het platform zelf heeft gevonden. "We hebben actie ondernomen tegen een aantal accounts die in overtreding van ons beleid zijn", zegt een woordvoerder. Facebook is nog bezig met verder onderzoek.
Ruim 150 botaccounts op Facebook en Instagram zijn echter niet door het platform zelf gedetecteerd. Inmiddels zijn alle botaccounts in dit overzicht te vinden.
YouTube zegt in een reactie dat de moderatoren van het platform de video's die door de nepaccounts zijn geplaatst nog aan het onderzoeken zijn. "Wij zullen gepaste actie nemen wanneer we een overtreding van YouTube's regels constateren."
Vanavond gaan we in de uitzending van Nieuwsuur, om 21.30 uur op NPO2, uitgebreid in op het Indonesische botleger.