Demonstrerende topsporters worden in Wit-Rusland tot amateur gedegradeerd

• Chiem Balduk

  Redacteur online

Kan ik als topsporter nog wel uitkomen voor mijn land als ik de zittende regering niet steun? Dat vragen steeds meer kritische Wit-Russische topsporters zichzelf af, terwijl de demonstraties tegen president Loekasjenko blijven voortduren.

Zo'n 950 atleten, coaches en functionarissen hebben zich de laatste weken aangesloten bij een nieuwe sportbeweging, die zich afzet tegen het regime en op zoek is naar steun en erkenning uit onder meer Nederland.

Mede daarom roepen Wit-Russische Nederlanders de Nederlandse topsport op afstand te nemen van de Wit-Russische sportautoriteiten, sportevenementen in Wit-Rusland te boycotten en Wit-Russische sporters en officials de toegang tot Nederland te ontzeggen, zoals bij de naderende kwalificatiewedstrijd van Jong Oranje tegen Jong Wit-Rusland.

Als gevolg van de protesten tegen de president is inmiddels ook een scheuring in de Wit-Russische topsport ontstaan: een pro- en anti-Loekasjenko-sportgemeenschap. Demonstreren is sportief bezien een riskante keuze, want topsporters zetten hun carrière ermee op het spel.

"Maar we moéten wel. De uitdaging voor ons land is te groot om niets te doen", zegt zwemster en voormalig wereldkampioen op de korte- en langebaan Alexandra Herasimenia vanuit Litouwen tegen de NOS.

Opvoedgesprek voor protesterende sporters

De drievoudig winnaar van een olympische medaille is tot voorzitter benoemd van het nieuw opgerichte sportfonds. Zo probeert ze financiën en trainingslocaties te regelen voor topsporters die hun carrière in rook zien opgaan nadat ze zich tegen Loekasjenko hebben gekeerd.

Ze legt uit hoe dat in de praktijk gaat: "Ze zoeken een manier om van je af te komen. Zo wordt beweerd dat demonstrerende sporters te weinig trainen, omdat ze niet voldoen aan hun contract van acht uur per dag, maar een topsporter weet heus wel hoeveel hij of zij moet trainen."

Bij sommige sporters bleef het bij een reprimande van de nationale bond of een 'opvoedgesprek' waarbij de topsporter gedwongen werd de steun voor de nieuwe beweging in te trekken, anderen werden ontslagen. De staatsbonden kennen daarbij geen genade: freestyleskiër Alexandra Romanovskaja werd vorig jaar nog benoemd tot 'Wit-Russisch sporter van het jaar', maar is inmiddels niet meer welkom in het nationale team.

Basketbalster Alena Levtsjenka werd zelfs gearresteerd voor haar deelname aan de protesten en na internationale druk na twee weken vrijgelaten:

Voor veel sporters dreigt nu een einde aan de professionele carrière, vreest de zwemster. "Zonder professionele faciliteiten zijn het amateursporters geworden. Hun conditie holt snel achteruit."

Hulp uit Nederland

Het Internationaal Olympisch Comité (IOC) is een onderzoek gestart naar het uitsluiten van sporters om politieke redenen door het Wit-Russisch olympisch comité, waar president Loekasjenko overigens zelf voorzitter van is.

IOC-baas Thomas Bach riep eerder deze maand Minsk op het Olympisch Handvest te respecteren en Wit-Russische atleten niet in de weg te zitten bij de voorbereidingen voor de Spelen in Tokio van komende zomer.

Herasimenia acht de kans klein dat rebellerende topsporters onder het Loekasjenko-bewind deel zullen nemen aan de Spelen. "Hij ziet ons immers als landverraders." De nieuwe sportfederatie bereidt zich daarom voor om sporters onder neutrale status deel te laten nemen aan de naderende Spelen.

Op dit moment reist Herasimenia door Europa om steun van olympische comités te vergaren. Ook Nederland kan veel betekenen, zegt ze. "NOC*NSF kan druk uitoefenen op het IOC om onderzoek te doen, maar ook concrete hulp aanbieden, zoals het laten meetrainen van gewezen topsporters met clubs in Nederland."

NOC*NSF laat desgevraagd weten te verwachten dat het IOC-onderzoek ertoe zal leiden dat atleten in Wit-Rusland voldoende mogelijkheden houden om te kunnen blijven sporten. Een woordvoerder zegt dat de sportorganisatie niet afwijzend staat tegenover het idee om Wit-Russische sporters hier onderdak te bieden, op voorwaarde van de normale visa- en coronaprocedures.

Herasimenia hoopt binnen een maand trainingslocaties voor alle protestsporters te hebben geregeld, in verband met naderende voorselecties en aanmeldingen. Anders dreigt een generatie topsporters verloren te gaan.

Ze keert zelf pas terug naar Wit-Rusland als Loekasjenko weg is. "Alles wat ik nu doe, is om terug te kunnen keren naar huis en niet meer gescheiden te zijn van familie. Daarom ga ik door totdat dit project is geslaagd."