Wordt Rusland gestraft voor vergiftiging Navalny? 'Sancties veranderen niks'

• Ernest Claassen

  redacteur Buitenland

Nu blijkt dat de Russische oppositieleider Navalny is vergiftigd met het zenuwgif novitsjok, klinkt de roep om sancties tegen Rusland steeds luider. Vooral in Duitsland. De Europese Unie reageert afhoudend.

"Bondskanselier Merkel en minister van Buitenlandse Zaken Maas hebben allebei hard uitgehaald naar Rusland. Dat was stevige taal die we lang niet hebben gezien op deze manier", zegt Duitsland-correspondent Wouter Zwart. Duitsland heeft Navalny uit Rusland opgehaald en is daarom een belangrijke speler. Bovendien is het land nu voorzitter van de EU.

"In Duitsland is voortdurend een soort tweespalt na omstreden Russische acties", vervolgt Zwart. Van de inname van de Krim en de oorlogsmisdaden in Syrië tot de hack-aanval op de Bondsdag en de moord op een Georgiër van Tsjetsjeense afkomst in Berlijn. "Daarop volgen steeds veroordelingen, maar wel met de handrem erop en vervolgens gaan de daden niet heel ver."

Hard reageren

Nu klinkt in de Duitse politiek en media duidelijk de oproep om de vergiftiging van Navaly niet zomaar te laten passeren. CDU-kopstuk Norbert Röttgen eiste vanmorgen een duidelijk antwoord van de EU. "We moeten hard reageren, Poetin is alleen gevoelig voor de verkoop van aardgas." Hij vindt dat de aanleg van de Russische gaspijplijn naar Duitsland, Nord Stream 2, moet worden gestopt.

Commentator Kai Küstner schrijft dat een nieuwe koers van de Duitse buitenlandpolitiek onvermijdelijk is. "Berlijn heeft nu zo hoog van de toren geblazen dat daden niet kunnen uitblijven. Het zal steeds moeilijker worden om Nord Stream 2 nog te verdedigen. Maar het is de vraag of de Europese partners daarin willen meegaan."

Als het Nord Stream 2-project echt wordt stopgezet zou dat voor Rusland een behoorlijke klap zijn, zegt correspondent David Jan Godfroid. "Maar ze zullen er ook niet door failliet gaan. Het gas kan toch wel in Europa komen, maar dan via Oekraïne. Alleen wil Rusland graag van die route af."

Godfroid is ervan overtuigd dat nieuwe sancties geen consequenties zullen hebben in Rusland. "De bestaande sancties zijn meestal tegen personen gericht. Hun tegoeden in het buitenland worden bevroren en ze krijgen geen visum. Heel lastig voor een aantal mensen, maar het verandert helemaal niets. Sancties zullen ook geen helderheid scheppen over wat er met Navalny is gebeurd."

De Duitse roep om actie wordt in Brussel niet onmiddellijk beantwoord. Er komen voorlopig nog geen sancties, klonk het vandaag in Brussel. "Want je kunt nu nog niet zeggen dat Rusland erachter zat", verklaart EU-correspondent Bert van Slooten.

"Je kunt pas straffen als je weet wie het heeft gedaan", vervolgt Van Slooten. "Het is in Rusland gebeurd en Navalny is een Russisch staatsburger. Dus vindt de EU het logisch dat Rusland zelf onderzoek doet. Dat moet dan wel open en zo transparant mogelijk gebeuren."

'Geen onafhankelijk onderzoek'

Maar dát gaat niet gebeuren, denkt Ruslandcorrespondent David Jan Godfroid. "Een onafhankelijk onderzoek komt er natuurlijk niet. Nu is de transportpolitie daarmee bezig, later misschien nog de nationale politie, maar daar komt niets uit. Let wel: Duitsland heeft het over novitsjok, maar we weten nog niet welke stof die onder die verzamelnaam valt het precies is geweest, waar het gif is toegediend en door wie."

Noemt de EU wel een tijdslimiet voor wanneer het onderzoek klaar moet zijn? "Nee", zegt Van Slooten, "maar op een gegeven moment moet de EU zijn knopen tellen. Het onderzoek moet zo snel mogelijk, maar ook zorgvuldig gebeuren. Ik vrees dat dit weleens een tijdje kan duren."

Litouwen wil de vergiftiging van Navalny bespreken op de eerstvolgende EU-top. Die wordt gehouden op 24 september.