Burgermilities en relschoppers, een dodelijke mix in Wisconsin

• Lucas Waagmeester

  correspondent Verenigde Staten

Weer een video uit Kenosha, Wisconsin. Dit keer van een groep rennende jongens, de meesten met vuurwapens in de aanslag. Het lijkt erop dat ze jagen op een van de jongens en hem proberen te vloeren. Dat lukt ze, maar hij weet liggend op de grond zijn geweer te richten en vuurt af. Een keer, twee keer, een omstander gaat tegen de grond, een ander wordt geraakt maar blijft tollend overeind staan.

Let op: de beelden kunnen als schokkend worden ervaren:

Het was de derde grimmige nacht in Kenosha, nadat afgelopen zondag de zwarte man Jacob Blake door een politieagent in de rug werd geschoten. Een video van die gebeurtenis leidde tot hevige emoties in heel Amerika. In Kenosha gingen mensen de straat op. Een aanvankelijk vreedzaam protest liep uit op plunderingen en brandstichting. Volgens de politie zijn er vannacht twee doden en een gewonde gevallen.

En vanochtend vroeg was er die nieuwste video van de bizarre schietpartij op straat. Gisteren formeerden zich gewapende burgerwachten in Kenosha, die in de avond begonnen met patrouilles om herhaling van de plunderingen te voorkomen. Wij waren ook op straat, met een ploeg van de NOS, om een reportage te maken over de burgerwacht. Op het moment van de schietpartij zaten we gelukkig net weer binnen onze beelden te monteren.

Vuurwerkbom

De avond begint voor de rechtbank van Kenosha, waar een kleine, maar felle groep demonstranten zich heeft verzameld. Sommigen in Black Lives Matter-shirts, gekomen om hun stem te laten horen tegen racisme en politiegeweld. Andere groepen zijn overduidelijk aanwezig om te rellen; bandana's voor het gezicht, projectielen als vuurwerk en flessen in de hand.

De oproerpolitie staat opgesteld achter dranghekken rond de rechtbank. De jongeren bewegen zich in formatie steeds dichter naar het politiecordon, achter zelfgemaakte schilden, prullenbakken en verkeerspionnen. "U wordt verzocht u te verspreiden en niet in de buurt van de politieauto's te komen", klinkt het uit een luidspreker van de politie. De jongeren joelen en kruipen nog dichter op elkaar. Er landt een zware vuurwerkbom tussen de politiemensen.

Advocaten van Blake vertelden dinsdag over het letsel dat hij heeft opgelopen:

Verderop op een groot parkeerterrein in de stad heeft zich op dat moment een groep mannen en vrouwen in militaire kleding verzameld. De meeste dragen semi-automatische wapens om hun schouders, sommigen ook een kogelwerend vest. Het is een spontaan geformeerde militie van mensen uit de omgeving. "Ik woon in een buitenwijk van Chicago", zegt Brian, een stevige kerel met een zwarte baard. "Onze vrienden hier lieten weten dat ze hulp nodig hadden."

Volgens Brian staan er overal in de stad groepjes militieleden op wacht, die kunnen worden opgeroepen door mensen of bedrijven die zich bedreigd voelen. "Die rellende jongeren hebben bedrijfspanden in de fik gezet, ze gaan plunderend door de stad", zegt Brian. De militie is er volgens hem om verdere plunderingen te voorkomen. "Wij zijn hier niet om de confrontatie te zoeken, we willen alleen afschrikken."

Eerder op de avond zijn we al langs verschillende plekken in de stad gereden waar demonstranten inderdaad flink hebben huisgehouden. Verschillende blokken van bedrijfspanden liggen volledig in de as. Hier en daar smeult het vuur nog na van de avond ervoor.

"Zodra de politie de relschoppers uit elkaar jaagt bij de rechtbank, verspreiden ze zich door de stad", zegt Brian. "Dan begint het plunderen." En de politie is op dat moment niet bij machte om overal in de stad aanwezig te zijn, legt hij uit. De afgelopen dagen is ook de Nationale Garde erbij gehaald, reservisten die door de gouverneur van Wisconsin zijn ingeroepen. "Waar zij het niet redden, springen wij bij."

Dan komt het bericht dat de politie bij de rechtbank de demonstratie heeft opgebroken. Langzaam wordt het drukker op straat, en zien we in de verte groepen jongeren de stad in lopen. De militie van Brian zet zich schrap. "Denk er om; rustig blijven en niet reageren op provocaties", zegt hij terwijl hij de gesp van zijn helm vastklikt.

Verdoofd op de grond

Rijdend naar ons hotel, waar we de reportage willen gaan monteren, zien we op meerdere plekken langs de weg groepen gewapende mannen staan. Dit moet haast wel misgaan, denk ik nog; zoveel wapens, en zoveel heftige emoties op een hoop.

Op de video die later in de nacht op sociale media verschijnt, is te zien hoe de schietende jongen nadat hij twee anderen heeft geraakt, opstaat en opnieuw het vuur opent. Er klinken nog zeker acht schoten, omstanders rennen alle kanten op. Kort erna verschijnt nog een video; de arm van een van de gewonden is er grotendeels af geblazen. Verdoofd zit de man op de grond, terwijl leden van de Nationale Garde de menigte verjagen en hem beginnen te verzorgen.

Een vuurgevecht, midden tussen de mensen in het centrum van een Amerikaanse stad. Wat begon als een protest tegen politiegeweld is in drie dagen tijd uitgelopen op een zeer gewelddadige confrontatie tussen rellende demonstranten en burgermilities. Met welke toedracht precies, wie als eerste schoot en waarom dit zo uit de hand moest lopen, is in het holst van de nacht nog niet te achterhalen.