Eindelijk een pensioenakkoord: wat zijn we wijzer geworden?

Na tien jaar touwtrekken zijn werkgevers, werknemers en de overheid er vandaag samen uitgekomen hoe het nieuwe pensioensysteem eruit moet gaan zien.

Over de contouren waren vorig jaar al afspraken gemaakt: pensioenen moesten flexibeler worden. Maar hoe dat moest en hoe de overgangssituatie eruit gaat zien voor verschillende generaties, was afgelopen jaar onderwerp van gesprek. Wat zijn we vandaag wijzer geworden?

Wisselgeld

Het concreetst op de korte termijn is dat de meeste pensioenkortingen voor komend jaar van de baan zijn. Volgens Koolmees vanwege de 'uitzonderlijke economische omstandigheden'. Het is het tweede jaar op rij, dat er volgens de regels gekort moet worden, maar dat dit toch niet gebeurt.

"Wisselgeld in de onderhandelingen", zegt Corine Reedijk, pensioenconsultant bij Aon. "Anders waren de bonden niet meegegaan."

Volgens Reedijk gaat dit in principe ten koste van de jongere generatie, zeker omdat het nieuwe systeem pas over 5 jaar in gaat. "Het is nu het tweede jaar dat de regels voor pensioenkortingen niet worden toegepast. Wat ga je dan de komende jaren doen, zeker met deze economische situatie?" Er blijft zo minder geld over voor de jongere generatie, zegt Reedijk.

Marike Knoef, hoogleraar economie aan Universiteit Leiden, is daar positiever over. "Als ze hierdoor op andere punten afspraken konden maken, dan is het het wel waard. Al hangt het er wel vanaf hoe de economie zich de komende tijd ontwikkelt. Als het nog lang slecht blijft gaan dan moeten we de pijn van de pensioenkortingen wel een keer gaan nemen."

Nieuwsuur legt in drie minuten uit hoe het systeem werkt en waarom dit nieuwe stelsel nodig is:

En ook op de lange termijn zijn er beslissingen genomen. "Ze zijn het er in ieder geval over eens geworden dat we van de harde beloftes af gaan", zegt Knoef. Daarmee doelt ze op de huidige situatie, waarbij mensen een belofte krijgen over hoeveel pensioen ze later krijgen. "Dat gaat over zulke lange periodes, zo'n belofte is heel erg duur", zegt Knoef.

Om die belofte waar te kunnen maken moeten pensioenfondsen in het huidige systeem berekenen hoeveel ze in kas moeten hebben om de huidige en toekomstige pensioenen uit te keren. "Daardoor hadden pensioenfondsen wel heel veel geld in kas, maar moest er toch gekort worden", zegt Knoef. "Dat is ingewikkeld om uit te leggen."

De afspraak is om in het nieuwe systeem de pensioenen sneller te korten als het slecht gaat en sneller te verhogen als het goed gaat. "Dat is een uitdaging voor de samenleving", zegt Knoef. "Goede communicatie is cruciaal, want als er een keer gekort gaat worden blijft dat meer hangen dan als het is meegevallen."

Volgens Reedijk is die communicatie naar de samenleving een van de grootste uitdagingen. "Doordat er minder zekerheden zijn, weten mensen niet hoeveel pensioen ze uiteindelijk krijgen. Het is lastig te begrijpen hoe de premie die je nu betaalt zich concreet vertaalt naar pensioen dat je uitgekeerd gaat krijgen."

Tussengeneratie

Een van de losse eindjes in het akkoord van vorig jaar was wat er gebeurt met de pensioenen van de 'tussengeneratie'. In het nieuwe systeem betalen alle werknemers namelijk hetzelfde premiepercentage, of ze nou oud zijn of jong.

Maar in het systeem dat nu nog wordt gehanteerd betalen jongeren meer en ouderen minder. Bij de overstap naar het nieuwe systeem zou één groep werknemers tussen wal en schip vallen: degenen die als jongeren te veel hebben betaald, maar als ouderen daar niets extra voor terugkrijgen. Daar is nu een oplossing voor.

"Bij de grote pensioenfondsen kunnen die werknemers gecompenseerd worden, omdat het nieuwe systeem op de lange termijn goedkoper is", zegt FNV-onderhandelaar Tuur Elzinga. "Dat is nu even een extra investering, maar die verdient zichzelf terug."

Twee systemen naast elkaar

Bij werknemers die niet bij een groot pensioenfonds zitten, maar via een zogeheten verzekerde premieregeling pensioen opbouwen, is daar niet genoeg geld voor beschikbaar.

"Dus laten we het oude systeem voor hen bestaan", zegt Elzinga. Werknemers in die regelingen kunnen pensioen blijven opbouwen via het oude systeem: de werkgever betaalt voor hen meer premie naarmate ze ouder worden. "Alleen nieuwe werknemers komen in het nieuwe systeem terecht, en ook werknemers die overstappen van baan." Er bestaan dus nog decennia twee systemen naast elkaar.

"Dat maakt het systeem wel complexer", zegt Reedijk.

Ook Knoef zet een kanttekening. "Dat wordt mogelijk een prikkel voor werknemers om in dezelfde baan te blijven hangen. Hoe dan ook blijft het ingewikkeld hoe je iedereen goed kan compenseren."