Corona leidt tot een vloedgolf aan grappen. De Universiteit van Amsterdam heeft er al meer dan 5000 verzameld, van over de hele wereld. Het is een uniek moment om internationale humor te bestuderen. Want de hele wereld zit voor het eerst in de moderne geschiedenis in hetzelfde schuitje, vertelt onderzoeker Mark Boukes.
"Het is nog niet eerder voorgekomen dat we wereldwijd worden geconfronteerd met dezelfde situatie en daar ook dezelfde soort grappen over maken. Het internet wordt ermee overspoeld", zegt Boukes. Het onderzoek richt zich op de grappen die worden gemaakt door 'gewone mensen' en niet door professionele grappenmakers.
De onderzoekers zitten nog in de verzamelfase, toch vallen er al een paar dingen op. "In alle landen zijn de grappen eigenlijk best wel onschuldig. Daarnaast zit er ook wel overlap in de grappen die worden gemaakt. Vooral aan het begin van de quarantaine zag je bijvoorbeeld veel grappen over verveling en over het hamsteren van boodschappen."
Dat hamsteren, in dit geval van wc-papier, kwam ook aan bod in een tekening van Fokke en Sukke. "Die ging min of meer viraal", vertelt Bastiaan Geleijnse, een van de makers. "Dit is leuk, want het gaat om dom gedrag. Dat vindt iedereen ook, terwijl iedereen zelf ook aan het hamsteren is. Daar kun je dus leuke grappen over maken."
Volgens Geleijnse zijn er inmiddels zo'n zestig tekeningen van Fokke en Sukke verschenen met grappen die met de coronacrisis hebben te maken. "De allereerste corona-grap was ergens begin februari. Sindsdien gaat het er eigenlijk elke dag over, want er gebeurt steeds weer iets nieuws."
Hij benadrukt dat de grappen nooit gaan over mensen die ziek zijn geworden door corona of over de doden die zijn gevallen. "Want dat is niet grappig. Het moet echt gaan over de randverschijnselen die door de coronacrisis veroorzaakt worden."
Zeg mondkapje waar ga je heen?
Bijvoorbeeld: het gebruik van mondkapjes. "Ik zei toen in mijn hoofd: mondkapje, mondkapje. En toen dacht ik ineens: hé dat is een sprookjesfiguur." Tijdens het overleg met zijn twee collega's over de tekening kwamen nog de elementen China en de gebakken vleermuis erbij en toen was de grap compleet.
"Volgens mij vinden mensen de grappen leuk, omdat ze gaan over een situatie waar we allemaal in zitten", zegt Geleijnse. "Een relativerende kanttekening maken, iets op zijn kop zetten of op een rare manier erin vliegen, dat vinden mensen prettig. Even loslaten, even niet zo serieus. Je kan heel hard gaan huilen of je kan er een grap over maken."
Grappen horen bij dit moment
Cabaretier Pieter Derks stond de dag voordat bekend werd dat de theaters de deuren moesten sluiten, nog voor een zaal van zeshonderd man te spelen. Daarna werd zijn tournee gestaakt. Hoewel er volgens hem nog genoeg te lachen valt, vindt hij het lastig om de huidige gebeurtenissen te verwerken in een nieuwe voorstelling.
"Ik dacht, nu ik niet kan spelen kan ik misschien wel gaan schrijven, maar daarvoor heb je ook een soort afstand nodig. Je moet voelen in wat voor tijd je leeft, hoe de wereld er over een jaar uitziet, en dat zijn allemaal vragen waar je nu geen antwoord op kan geven. Bovendien kan ik nu wel een voorstelling maken, maar het is de grote vraag wanneer ik 'm dan kan spelen."
Ook passen de grappen die nu gemaakt worden vooral bij dit moment, zegt Derks. "Daarom ben ik blij dat ik ook columns maak, daarbij kan ik inspringen op het nieuws van de week. Maar het is ingewikkeld om nu grappen te maken die over een paar maanden ook nog leuk zijn."
Aandacht voor andere onderwerpen
Derks zou het wel fijn vinden als naast corona ook andere onderwerpen weer aandacht krijgen. "Er zijn nog genoeg dingen die gewoon doorgaan, waar ook nog steeds grappen over kunnen en moeten worden gemaakt." Geleijnse deelt dat gevoel. "Ik verheug mezelf op het moment dat we zeggen: we hebben al de hele week geen corona-grap gemaakt. Daar ben ik aan toe als mens, niet zozeer als grappenmaker."
UvA-onderzoeker Boukes heeft de komende maanden zijn handen nog wel vol aan de corona-grappen. "We hebben er nu meer dan 5000 bij elkaar. Aan ons de taak om die allemaal te analyseren. We hopen de eerste uitkomsten aan het einde van de zomer te hebben."
