Corona-onderzoek: vooral afstand houden knap lastig
Sinds half maart zijn verschillende maatregelen van kracht om de corona-pandemie in Nederland zo goed mogelijk in te dammen. De persoonlijke hygiënemaatregelen zoals geen handen schudden, in je elleboog niezen en papieren zakdoekjes gebruiken, gaat de meeste Nederlanders makkelijk af. De 'sociale' maatregelen daarentegen, zoals anderhalve meter afstand houden, zoveel mogelijk thuisblijven en niet op bezoek gaan bij kwetsbare en oudere mensen, zijn een stuk lastiger vol te houden. Vooral op de lange termijn.
Dat blijkt uit een grootschalig gedragsonderzoek van de Corona-Gedragsunit en de GGD's onder 90.000 Nederlanders van zestien jaar en ouder. Het onderzoek is afgenomen voor de persconferentie gisteren van het kabinet waarin een aantal versoepelingen werd aangekondigd.
De Corona-Gedragsunit doet gedragswetenschappelijk onderzoek onder de vlag van het RIVM. Zo wordt in kaart gebracht hoe het gaat met Nederland in de crisis en of het lukt om de maatregelen vol te houden. De GGD's adviseren ministeries.
Het team wordt geleid door professor Marijn de Bruin, in het dagelijks leven hoogleraar gezondheidspsychologie aan het Radboud UMC.
Anderhalvemetersamenleving
"Wij kijken hoe het gaat met Nederland tijdens de crisis en of het lukt om de maatregelen vol te houden", zegt De Bruin.
Ongeveer 80 procent van de ondervraagden zegt de gedragsregels (heel) makkelijk na te leven, met name de hygiëneregels. Een stuk lastiger hebben mensen het met afstand houden en niet bij anderen op bezoek gaan.
Het onderzoek laat zien dat geen handen schudden het makkelijkst is. Bijna iedereen doet dat. Niet op bezoek gaan bij mensen met een kwetsbare gezondheid, in de elleboog niezen en papieren zakdoekjes gebruiken lukt ook vaak goed. Meer dan tien keer per dag de handen wassen is veel lastiger.
Anderhalve meter afstand houden is het moeilijkst, vooral op het werk en bij boodschappen doen.
"Bij een crisis zit je in eerste instantie in een acute fase, de dreiging voel je direct," zegt De Bruin. "Maar dat gevoel neemt weer af." Volgens de hoofdonderzoeker zijn er nu drie zaken van belang: de omgeving zo inrichten dat het makkelijk is om de afspraken na te komen. "Denk dan aan voetpaden met eenrichtingverkeer of aan looproutes op kantoren en in winkels."
Ook moeten mensen gemotiveerd blijven om anderhalve meter afstand te houden. "Maak zichtbaar wat we met z'n allen bereikt hebben. Door social distancing zijn er naar schatting 23.000 ic-opnames voorkomen." Ten derde moeten mensen hierin 'experts' worden. "Naarmate de maatschappij open gaat, komen mensen weer meer met elkaar in contact. Mensen moeten zelf beoordelen wat wel en niet kan".
Angst en somberheid
De maatregelen waarvan de ondervraagden het meeste verwachten zijn geen handen schudden en thuisblijven bij verkoudheid. Een groot deel van de respondenten denkt dat de huidige maatregelen helpen om het virus in te dammen. Minder dan vijf procent denkt dat de maatregelen niet of nauwelijks helpen.
Van de respondenten denkt 28 procent dat het onwaarschijnlijk is om zelf besmet te raken met het coronavirus. 17 procent denkt wel corona te krijgen. Bijna iedereen zou het (heel) erg vinden om iemand te besmetten.
Ruim een derde van de ondervraagden zegt zich mentaal minder goed te voelen (angst, somberheid, stress of eenzaamheid). Ook zijn er meer slaapproblemen.
De meeste mensen zeggen dat ze net zo eten als voor de coronacrisis. Met sport en bewegen ligt dat anders: De helft zegt (veel) minder te bewegen. Van de rokers is een deel (veel) meer gaan roken, een ander deel juist minder.
Vertrouwen in Nederlandse aanpak
Veel mensen praten vrijwel iedere dag met anderen over de Nederlandse aanpak. Bijna 60 procent is er (zeer) positief over, 10 procent is zeer negatief. 69 procent heeft (veel) vertrouwen in de Nederlandse aanpak, 6 procent (helemaal) niet. Nederland doet het volgens 52 procent (veel) beter dan andere landen.
Het draagvlak voor de maatregelen neemt af als ze nog langere tijd van kracht blijven. Anderhalve meter afstand houden tot eind juni lukt de meeste ondervraagden, zeggen ze. Mocht het tot eind oktober duren, dan staat nog 60 procent achter dit beleid.
Vervolg
Dit zijn de eerste resultaten uit het gedragsonderzoek over de effecten van de coronamaatregelen. "De komende drie maanden zetten wij elke twee weken de vragenlijst uit onder de respondenten" zegt De Bruin. "Zo kunnen we over een ruime tijd oppikken of er bepaalde groepen zijn die een sterke af- of toename laten zien in hun motivatie voor het gedrag."
De Corona Gedragsunit adviseert niet direct aan het kabinet, maar koppelt de onderzoeksresultaten wel terug naar het RIVM. "We doen dit onderzoek samen met GGD's en die werken nauw samen met gemeenten die weer de openbare ruimte inrichten" aldus De Bruin. "Op lokaal niveau kunnen de gemeenten hiermee kijken hoe mensen zo goed mogelijk afstand van elkaar kunnen houden, zodat mensen elkaar zo min mogelijk passeren."
In de komende drie maanden komt er dan ook om de twee weken een nieuw rapport om te kijken hoe ons gedrag verandert.
