Rusland heeft vanaf het moment dat vlucht MH17 neerstortte geprobeerd de onderzoeken daarnaar te hinderen, te beïnvloeden en te saboteren. Dat was deels bekend, maar de Volkskrant brengt vandaag, een paar dagen voor de start van het MH17-proces, nieuwe details naar buiten over hoe Rusland en vooral de Russische geheime dienst GROe te werk ging.
Direct na het neerstorten van de vlucht, in juli 2014, begon de Nederlandse Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) een onderzoek naar de oorzaak. Er werd contact gelegd met de Russische tegenpool, het Russische Interstatelijke Luchtvaart Comité (MAK), waarmee de verhoudingen goed waren.
Na een paar dagen bleek dat het MAK was vervangen door een vijfkoppige staatscommissie, met een teamleider die eerder voor een beveiligingsdienst van het Kremlin werkte. Vermoedelijk wilde de Russische regering greep op het onderzoek krijgen.
Een paar weken na de ramp kwamen Maleisische piloten naar Nederland om de gesprekken te vertalen die hun Maleisische collega's in het ramptoestel met elkaar hadden gevoerd. In diezelfde periode waren twee leden van de Russische militaire inlichtingendienst GROe in Nederland, zo bleek later.
Het waren leden van een beruchte eenheid, die later betrokken was bij een poging tot vergiftiging van een Bulgaarse wapenhandelaar (2015), een mislukte staatsgreep in Montenegro (2016) en de vergiftiging van de Russische oud-spion Sergej Skripal (2018) in Groot-Brittannië. Een van de leden die in Nederland waren, is de leider van de eenheid. Wat de twee in Nederland deden is niet bekend. "Maar een relatie met MH17 ligt voor de hand", zegt een bron van de Volkskrant.
Beïnvloeding Maleisiërs
Een half jaar later bleken twee voormalige GROe-leden deel uit te maken van de Russische staatscommissie waarmee de OVV samenwerkt. Een van hen is een generaal van het Russische leger die kort na de ramp in een interview zei dat het onwaarschijnlijk is dat het toestel door een Russische Buk-raket is neergehaald.
De Nederlandse militaire inlichtingendienst MIVD observeerde de twee toen ze in Nederland waren voor overleg met onderzoeksteams uit andere landen. Na elke vergadering belden ze met een telefoonnummer in het Kremlin, volgens de MIVD om het onderzoek van binnenuit te frustreren. Volgens de krant hielden ze zich vooral bezig met het "bewerken" van leden van het Maleisische onderzoeksteam.
De toenmalige Maleisische premier Mahatir zei vorig jaar dat er geen harde bewijzen waren dat Rusland verantwoordelijk was voor het neerhalen van het toestel.
Jonge vrouwen
Er zijn meer voorbeelden van pogingen tot beïnvloeding van het onderzoek en de onderzoekers. Zo werden leden van de OVV en Nederlandse politiemensen tijdens een bezoek aan Oekraïne bij hun hotel opvallend vaak aangesproken door jonge vrouwen, ook in het Nederlands. Ook werden hun hotelkamers opvallend vaak schoongemaakt, soms wel drie keer per dag. Privételefoons van marechaussees bleken na terugkeer in Nederland besmet met malware.
In de zomer van 2015 hielden zich verdachte personen op rond het OVV-kantoor in Den Haag. Uit een auto van een medewerker van de politie werd een tas met gespreksverslagen gestolen en in 2016 werden bij een inbraak bij een Defensie-fotograaf usb-sticks gestolen.
Verder is er bij de OVV ten minste één hackpoging bekend van de aan de GROe gelinkte hackersgoep Fancy Bear. Een OVV-medewerker kreeg in 2015 een mail met een verzoek opnieuw in te loggen op een website die op de OVV-website leek.
Naar de Volkskrant nu bekendmaakt, zijn de GROe-leden die in 2018 probeerden het computernetwerk van het OPCW-kantoor in Den Haag binnen te dringen, eerst in Rotterdam geweest in de buurt van het Landelijk Parket van het Openbaar Ministerie. Daar vindt het strafrechtelijk onderzoek naar de MH17-ramp plaats.
De MIVD nam apparatuur van de GROe-leden in beslag. Op een laptop vond de dienst informatie waaruit bleek dat het team in 2017 in Maleisië was geweest om een operatie op te zetten tegen het Maleisische onderzoeksteam.
Geen succes, wel ingewikkelder
De Nederlandse onderzoekers zijn ervan overtuigd dat de Russische beïnvloeding en sabotage geen succes hebben gehad. Het onderzoek werd er ingewikkelder van, er was ruis en wantrouwen, maar het heeft de conclusies niet beïnvloed, zeggen de onderzoekers in de Volkskrant.
