Reacties op 'historische' excuses Rutte: gepast moment en groots gebaar
Holocaust-overlevende Zoni Weisz noemt de excuses van premier Rutte voor het overheidshandelen van Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog mooi, emotioneel en groots. "Het is alleen jammer dat het 75 jaar heeft moeten duren", aldus de 82-jarige Weisz, die als Sinto zijn ouders, zusjes en broertje verloor in vernietigingskampen tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Weisz kon het bijna niet droog houden toen Rutte zijn woorden uitsprak. "Dit is een mijlpaal en doet me heel erg veel. Ik ben alles verloren in de oorlogstijd, maar ze mogen niet voor niets gestorven zijn. In dat verband is het belangrijk dat er excuses gemaakt worden. En die zijn in ieder geval door mij geaccepteerd."
Historisch
Weisz, die als kind ternauwernood ontsnapte aan transport naar Auschwitz en lid is van het Nederlands Auschwitz Comité, is een van het steeds kleiner wordende aantal overlevenden die de excuses van de Nederlandse premier nog kan meemaken.
Westerbork-overlevende Virry de Vries Robles (87) benadrukt in haar reactie dat gegeven. Ze noemt de excuses "fijn, maar wel een beetje laat". De Vries Robles: "Eigenlijk is het een gepasseerd station. De mensen die overleden zijn, hebben hier niets meer aan."
Het neemt niet weg dat de woorden van Rutte volgens Annemiek Gringold, conservator van het Joods Cultureel Kwartier, "historisch" waren. Ze hoorde vandaag namelijk voor het eerst een Nederlandse premier erkennen dat het overheidsapparaat deels heeft weggekeken bij de massale deportatie van voornamelijk Joden tijdens de Duitse bezetting.
De excuses van Rutte:
Het proces van erkenning begon in 1995, zegt Gringold, toen koningin Beatrix in de Knesset (het parlement van Israël) zei dat Nederland tekort was geschoten tijdens de bezettingsjaren.
Gringold: "Vervolgens bood Wim Kok in 2000 excuses aan voor de periode na de oorlog. En dan zijn er nu excuses voor al die rijksbureaus, politie-eenheden en burgemeesters die tijdens de oorlog toch veel hebben gefaciliteerd."
Overlevende Zoni Weisz noemt de excuses van Rutte "heel emotioneel":
Frank van Vree, directeur van het instituut voor oorlogs-, holocaust- en genocidestudies NIOD, vindt dat de excuses ook op een symbolisch belangrijk moment komen. Morgen is het 75 jaar geleden dat het concentratie- en vernietigingskamp Auschwitz werd bevrijd door het Russische leger.
"Het is een gepast moment", zegt Van Vree. Hij omschrijft Nederland tijdens de Duitse bezetting als een gehoorzaam land: ambtenaren deden wat ze werd opgedragen, ook na de Duitse inval.
Van Vree: "Er zijn al eerder stappen gezet naar excuses en ik denk dat het niet toevallig dat het juist nu, 75 jaar na Auschwitz, wordt uitgesproken."
Emile Schrijver was als directeur van het Joods Historisch Museum vanochtend onderweg naar Polen, om daar morgen de herdenking in Auschwitz bij te wonen.
Hij hoorde bij aankomst in Krakau over de excuses van Rutte, die hij buitengewoon noemt. "Het komt tegemoet aan de grote wens die al generaties lang leeft bij de Nederlandse Joodse gemeenschap. Het is een groots gebaar richting Joods Nederland", zegt Schrijver.
'Beter laat dan nooit'
Voorzitter van het Nationaal Comité 4 en 5 mei Gerdi Verbeet juicht de excuses ook toe, omdat de officiële erkenning volgens haar belangrijk is voor nabestaanden en slachtoffers.
Voormalig PvdA-leider en oud-burgemeester van Amsterdam Job Cohen was aanwezig bij de herdenking in het Wertheimpark. Hij vond de manier waarop Rutte de excuses bracht uitstekend. Cohen: "Het is een erkenning voor iets wat helemaal niet goed is gegaan. En hoe meer we daarover nadenken, hoe meer we dat zien. Daarom is het goed dit nu te zeggen."
In 2012 eiste onder meer de PVV al eens van Rutte excuses voor de passieve houding van de Nederlandse regering tijdens de Jodenvervolging. Die partij kreeg toen bijval van onder meer het Nederlands Auschwitz Comité.
Volgens Rutte was er toen alleen geen "breed gedragen advies" uit de kring van betrokkenen of informatie die zou moeten leiden tot excuses.
"Maar nu kan het blijkbaar wel", zegt PVV-leider Wilders in een reactie. Hij vindt de excuses "beter laat dan nooit, en zeer op zijn plaats. Zeker ook in een tijd van helaas weer groeiend antisemitisme."
