Strak tijdschema, stil zijn en geen mobiel: de impeachment-procedure in de Senaat

De aanklachten zijn er, de rechters zijn aangesteld en de Senaat is omgebouwd. De afzettingsprocedure tegen president Donald Trump gaat vandaag de 'rechtbankfase' in.

Na een pauze van bijna een maand is de procedure vorige week weer in beweging gekomen. Toen werden de twee impeachment-aanklachten op ceremoniële wijze vanuit het Huis van Afvaardigden naar de Senaat gebracht door zeven aangewezen impeachment-managers.

Openbaar aanklagers

Deze managers zullen als een soort openbaar aanklagers te werk gaan in de vervolgfase van het impeachment-proces. Zij zullen de twee aanklachten, machtsmisbruik en het tegenwerken van het Congres, bepleiten voor de Senaat.

De honderd senatoren fungeren als juryleden. Het proces wordt voorgezeten door de voorzitter van het Hooggerechtshof, opperrechter John Roberts. Aan het eind van deze rechtbankfase zal de Senaat door middel van een stemming bepalen of Trump wordt afgezet als president. Hiervoor is een tweederdemeerderheid nodig.

Mitch McConnell, de Republikeinse leider in de Senaat, heeft gisteren de 'spelregels' naar buiten gebracht. Beide zijden hebben 24 uur de tijd om hun kant van het verhaal te bepleiten. Die 24 uur moeten ze binnen twee dagen benutten. Vervolgens hebben senatoren 16 uur de tijd om vragen te stellen.

Over deze spelregels, waaronder over het toestaan van getuigen, zal worden gestemd. Hiervoor is een normale meerderheid nodig van de helft plus een. 51 senatoren dus. Dit betekent dat er vier Republikeinen moeten meestemmen met de Democraten over het mogelijk toelaten van getuigen.

De procesdagen beginnen elke dag pas om 13.00 uur, dus als ze 24 uur in twee dagen willen proppen, wordt dat vier dagen achter elkaar nachtwerk. Op 4 februari geeft Trump de State of the Union, critici zeggen dat McConnell dit strakke tijdschema voorstelt omdat hij (en Trump) het proces hiervoor afgerond wil hebben.

Stemmen over de spelregels

McConnell zei eerder al een kort proces te willen zonder getuigen. De Democraten vinden echter dat het oproepen van getuigen, zoals Trumps voormalige veiligheidsadviseur John Bolton, nodig is voor een eerlijk verloop van het proces.

Het verdedigingsteam van advocaten dat president Trump heeft benoemd, stelt dat de aanklachten grondwettelijk gezien geen goede basis hebben om een president af te zetten. Met deze strategie wil het team de aanklachten zo snel mogelijk van tafel vegen. Hun boodschap is simpel: de president heeft niets misdaan.

Een glansrol in deze rechtbankfase is weggelegd voor de zeven impeachment-managers. Tijdens de afzettingsprocedure eind jaren 90 tegen toenmalig president Bill Clinton bestond het team van aanklagers nog uit dertien witte mannen. Anno 2020 hebben de Democraten bewust een diverser team samengesteld.

De managers variëren in gender, afkomst en ervaring. Ook is er gekozen voor een mix van Afgevaardigden uit progressieve en conservatieve staten. Hiermee hopen de Democraten een team te hebben opgesteld dat representatief is voor alle Amerikanen.

Alles in stilte

De honderd senatoren maken nu een belangrijk onderdeel uit van de afzettingsprocedure. Zij moeten vanaf vandaag iedere dag aanwezig zijn voor het vervolgproces.

In deze periode gelden strenge regels: absolute stilte is daar een van. Zelfs vragen stellen gebeurt in stilte. Die kunnen op briefjes worden ingeleverd bij opperrechter John Roberts.

Zijn senatoren niet stil, dan riskeren ze volgens de wet een gevangenisstraf. In werkelijkheid is de kans op een celstraf klein en wordt de gevangenisstraf voornamelijk gebruikt als symbolisch dreigement.

Geen contact met de buitenwereld

Naast dat er niet gepraat of onderling gesmoesd mag worden, mogen senatoren ook hun telefoon niet gebruiken. Om ervoor te zorgen dat ze niet in de verleiding komen om te twitteren of hun mail te checken, is het verboden om elektronische apparaten mee de zaal in te nemen.

Ook leesmateriaal dat niet te maken heeft met de afzettingsprocedure mag niet mee naar binnen. Op deze manier is er zo min mogelijk kans op afleiding van buitenaf. Daarnaast is ook mediatoegang tot het proces beperkt, tot grote verontwaardiging van journalisten. Zo mogen ze senatoren in de wandelgangen niet meer aanschieten en vragen stellen.

Campagneonderbreking

Voor sommige senatoren zullen de strenge regels zwaarder vallen dan voor andere. Met name Elizabeth Warren, Amy Klobuchar, Michael Bennet en Bernie Sanders komt het tijdstip van het proces niet goed uit. Zij zitten alle vier midden in hun campagne om de Democratische kandidaat te worden voor de presidentsverkiezingen.

Over twee weken zijn de voorverkiezingen in Iowa, maar door de aanwezigheidsplicht in de Senaat, kunnen zij de komende tijd daar niet zijn om hun kiezers te ontmoeten.

President Trump is bij dit alles overigens niet aanwezig. Vandaag zal hij zijn gezicht ook niet laten zien. Gisteren is hij vertrokken naar het Zwitserse Davos voor het vierdaagse World Economic Forum.