Het Joint Investigation Team (JIT), komt vandaag met een nieuwe getuigenoproep. Uit getapte telefoongesprekken tussen rebellenleden en Russische overheidsfunctionarissen, kan worden afgeleid dat de Russische veiligheidsdienst FSB dagelijks contact had met de rebellen over bestuurlijke, financiële en militaire zaken, voorafgaand aan de MH17-ramp.
Nieuwsuur-verslaggever Gert-Jan Dennekamp doet onderzoek naar de ramp met de MH17 en heeft een deel van de gesprekken beluisterd. We stelden hem daar een paar vragen over.
Welk bewijs is er gevonden?
Opmerkelijk is dat het JIT het onderzoek eigenlijk verbreedt. Er worden nu tal van afgeluisterde gesprekken gepubliceerd die moeten bewijzen dat Rusland niet alleen militair betrokken was bij wat er in het Oosten van Oekraïne gebeurde, maar ook financieel en bestuurlijk. Er zijn gesprekken waaruit blijkt dat de lokale rebellen vanaf de zomer van 2014 onder centraal commando worden geplaatst.
Zoals blijkt uit dit fragment:
"Waar gaan wij heen, verdorie? Dat wil ik weten als de commandant van de stad Makijivka. Ik wil het weten.
- "Wij krijgen 1 commando-structuur. Hier komen nu mensen met een volmacht van Sjoigoe. Alle lokale krijgsheren worden uit hun eenheden geschopt."
"Oké."
- "Moskovieten geven er leiding."
"Oké."
Dat gesprek gaat iets later zo verder:
"De situatie is als volgt. Wij zijn de eenheid van het commando en bereiden ons voor op een ernstige oorlog. Alle krijgsheren worden nu geëlimineerd omdat ze brutaal zijn geworden. Ze plunderen, verkrachten, doden en spelen politiek."
"Duidelijk."
- "Jij weet het beter dan ik, Sasha."
"Weet ik. Oké."
- "Wees kalm. Wij zijn hier puur in oorlog. Ik heb een bevel om me niet te mengen in lokale confrontaties. Ik heb wel een lijst met sommige eikels van Donetsk gekregen om ze te arresteren."
De centrale macht in Donetsk krijgt dan ook steeds meer structuur. Waar aanvankelijk lokale rebellenleiders de macht hadden wordt nu geprobeerd de leiding centraal te organiseren, onder leiding van Rusland.
"Jij rapporteert aan de Minister van Defensie."
- "Welke? Wie?"
"De Minister van Defensie van Volksrepubliek Donetsk."
- "Wie is dat hier?"
"Opperbevelhebber Borodai."
- "Hoezo opperbevelhebber Borodai ? En Strelok [dat is der oepnaam van Strelkov, red.] dan?"
"Nee, de minister van Defensie is hier Strelkov en de opperbevelhebber van de strijdkrachten, zoals een President of Minister-President in de wereld, is hier Borodai."
De leider van de rebellen, de Rus Borodai, belt in juli dan vervolgens op de dag voor het neerhalen met vlucht MH17 naar iemand om de inzet van helikopters:
"Vladimir Ivanovitsj, ja, kunnen de helikopters bij jullie gebruikt worden? Goedemorgen, het spijt me."
- "Goedemorgen."
"Ja, de helikopters in de regio Marinka de onze."
- "Doe het aan."
De rest van het gesprek is vervormd en niet te verstaan.
Welke getuigen zoekt het JIT?
Vooral mensen die iets kunnen zeggen over de mensen die in de gesprekken te horen zijn en iets kunnen zeggen over de financiële en politieke steun aan Donetsk.
Hoe reageert Rusland?
In het verleden heeft Rusland iedere betrokkenheid ontkend. Ook Rusland heeft dat publiekelijk gedaan. En vandaag zei een woordvoerder, Maria Zakharova, dat ze twijfelde aan de conclusies van het JIT en aan de echtheid van de afgeluisterde gesprekken.
"Waar zijn ze op gebaseerd? De publicatie van bewijs, waarvan een deel meteen nep bleek en een deel niet onderbouwd kon worden? Dit hebben we eerder meegemaakt." In dezelfde persconferentie vervolgt de woordvoerder: "Het oordeel is meteen geveld. En de rest draait om bewijzen leveren die [...] de tactieken van de aanklagers goed uitkomen."
Wat verwacht je van de oproep voor nieuwe getuigen?
Het JIT doet nu een beroep op een hele nieuwe groep mensen. Mensen die niet betrokken zijn bij het militaire conflict, maar misschien wel andere kennis hebben. Dat is belangrijk voor het verdere verloop van het onderzoek. Als Nederland de verantwoordelijkheid bij Rusland wil leggen, is het niet voldoende om te bewijzen dat het wapen uit Rusland kwam. Ze moeten ook bewijzen dat ze invloed hadden op het gebruik ervan. Dat ze er controle over hadden.
De oproep lijkt zich daar nu ook op te richten: te bewijzen dat Rusland effectief de controle had over wat er gebeurde in het Oosten van Oekraïne. Daarmee wordt de verantwoordleijkheid van rusland groter. Niet het handelen van een individu maar van een groep, of zelfs een staat.
Want er begint in maart een strafproces in Nederland tegen vier verdachten van betrokkenheid van het transport; drie Russen en een Oekraïner. Maar tegelijk is Nederland met Australië ook een staatsaansprakelijkheidsprocedure begonnen. Ze lijken daar nu vooral informatie voor te verzamelen.
