Een kapingsprotocol stop je niet met 'sorry, foutje, bedankt'

Het is woensdagavond iets voor 19.00 uur. Vanwege een mogelijke kaping worden hulpdiensten massaal opgetrommeld naar Schiphol. Rond 20.30 uur is duidelijk dat het om vals alarm gaat. Waarom kost het anderhalf uur om tot zo'n conclusie te komen?

Het kapingsprotocol werd geactiveerd toen de gezagvoerder instructies gaf aan een piloot in opleiding, bevestigt Air Europa vandaag aan de NOS. De piloot in opleiding kreeg op dat moment verschillende codes te zien, waaronder die voor een kaping.

Een piloot kan namelijk aangeven dat zijn of haar toestel gekaapt wordt door een code in te voeren op de transponder. Mogelijk dacht de piloot dat de transponder uit stond, dat is nog niet duidelijk.

Er zijn meerdere codes die een piloot in noodgevallen kan gebruiken. Voor een algemene noodsituatie is dat bijvoorbeeld 7700, en 7600 is bedoeld om door te geven dat je geen verbinding krijgt met de verkeersleiding. De speciale code voor een kaping is 7500.

In deze video legt luchtvaartdeskundige Joris Melkert uit wat de piloot deed:

Als die code wordt gestuurd, komt de luchtverkeersleiding (vanzelfsprekend) direct in actie. Gisteravond werd een deel van de luchthaven ontruimd en de anti-terreurpolitie stond paraat. De marechaussee is verantwoordelijk voor de veiligheid op Schiphol. "Op dat moment gaan alle protocollen in werking en sturen we onze eenheden aan", zei een woordvoerder van de marechaussee tegen het NOS Radio 1 Journaal.

De woordvoerder wil er verder weinig over kwijt. "Juist omdat het over de veiligheid gaat, kan ik daar niets over zeggen."

De trein gaat rijden

Duidelijk is wel dat als die procedure in gang is gezet, je 'm niet zomaar stopt, weet luchtvaartdeskundige Joris Melkert. "Als je een noodcode intypt dan gaat de trein rijden, daar kan niet meer van af worden geweken. Het hele systeem gaat draaien, totdat echt duidelijk is wat er aan de hand is."

Een "sorry, foutje, bedankt" van de piloot is dan dus niet genoeg, legt Melkert uit. "Stel je hebt een hele slimme kaper aan boord die ziet dat je een code intypt. Een code die hij herkent. De kaper zou je dan kunnen dwingen om de verkeerstoren te laten weten dat het een foutje was en er niets aan de hand is."

Er kan echt van alles aan de hand zijn, benadrukt Melkert: "Je weet het niet. Misschien heeft een kaper ook nog een familielid van de piloot onder schot. Je kunt dus niet makkelijk iets uitsluiten. Ik kan me zeker voorstellen dat op z'n minst het hele toestel uitgekamd moet worden om te kijken of er niet iemand nog ergens verstopt zit. Het lijkt me heel verstandig dat ze dat grondig doen."

De consequentie is dat zo'n onderzoek even duurt, maar dat is niet erg, zei ook Willem Schmid van pilotenvakbond VNV tegen het Radio 1 Journaal. "Gisteren hebben we gezien dat ze dat grondig doen en niet stoppen totdat ze die 100 procent zekerheid hebben. Ik denk dat we daar allemaal bij gebaat zijn."

Rond 22.50 is vlucht UX1094 alsnog veilig naar Madrid vertrokken. Wat Air Europa betreft is de kwestie inmiddels afgedaan. Een disciplinair onderzoek naar de piloot is volgens de luchtvaartmaatschappij niet nodig.

De piloot bood gisteravond zijn passagiers wel excuses aan. Een van hen filmde dat: