Meer demonstraties = meer politie-inzet: 'De rek is er wel een beetje uit'

• Emma Brink

  redacteur Online

In Nederland worden steeds meer demonstraties bij de overheid gemeld. Demonstranten zijn er druk mee, maar vergeet de gemeentes en de politie niet. Zij moeten de demonstraties, zoals die van vandaag van de bouwers op het Malieveld, namelijk faciliteren. Daardoor wordt het bij de politie soms zo druk dat ander werk eronder lijdt. Vandaag stuurden burgemeesters een brief naar de Tweede Kamer dat de politie het te druk heeft met alle extra taken.

"Het is schuiven met capaciteit en dat is een worsteling", zegt woordvoerder Ruben Sprong van de politie Amsterdam. "Geen politie bij risicovolle demonstraties is geen optie", zegt hij. "De politie is er om het recht op demonstreren te faciliteren en te beschermen. Maar het komt bovenop de reguliere werkzaamheden."

Deze maand is er in Amsterdam politie ingezet bij onder andere demonstraties van Extinction Rebellion, ADEV en Koerden. "Extinction Rebellion blokkeerde een week lang kruispunten in de stad. Dit kost ons elke dag honderden agenten, en dat gaat ten koste van iets anders", zegt Sprong. "Bijvoorbeeld van agenten die anders politiebureaus open houden, in de wijk surveilleren of recherchewerk doen."

De in totaal meer dan 3000 per jaar aangemelde demonstraties in Nederland hebben zeker niet allemaal politie-inzet nodig. "Het gaat vooral om controversiële demonstraties. Daarbij kan het gaan om de boodschap of de manier van actievoeren", zegt Berend Roorda die is gespecialiseerd in demonstratierecht.

Politiewoordvoerder Sprong benadrukt dat het de combinatie is: de toename van het aantal demonstraties en van evenementen. Toch zijn deze twee niet helemaal te vergelijken. "Bij evenementen kan de organisatie nog worden aangesproken over hun aandeel in de veiligheid", zegt Sprong. Demonstreren is een grondrecht en moet mogelijk gemaakt worden door de politie en gemeente.

En niet alleen in Amsterdam is het druk. "Ik ben bezig met verdeling van de schaarste", zegt burgemeester John Jorritsma van Eindhoven. In zijn stad is het aantal aangemelde demonstraties ten opzichte van 2018 verdubbeld, "een buitensporige verhoging." En dus moet hij steeds vaker lastige keuzes moet maken. "Het betekent dat ik op bepaalde plekken agenten weg moet halen. Waardoor bijvoorbeeld een politiebureau eerder moet sluiten."

Een demonstratie daarom niet faciliteren is volgens Jorritsma geen optie: "Demonstreren is een groot goed. Dat er een enorme druk ligt op de capaciteit van de politie, zou nooit een argument mogen zijn om een demonstratie niet door te laten gaan", aldus de burgemeester.

Maar hij maakt zich wel zorgen. "Het gaat ten koste van de totale politie-inzet. En daardoor kan ik het nooit goed doen. Als ik agenten weghaal bij de noodhulp is het niet goed, als ik ze niet inzet bij demonstraties is het niet goed. Het is een permanente zoektocht, en op dit moment is de rek er wel een beetje uit."

Hoe dit probleem moet worden opgelost? "Als wij een democratische rechtsstaat willen houden waar ruimte is voor die grondrechten, dan is de logische oplossing meer politieagenten", vindt Roorda. Maar demonstranten meer eigen verantwoordelijkheid geven om de demonstratie in goede banen te leiden lijkt hem ook een goed idee. "Zodat ze worden aangesproken vanuit hun eigen organisatie wanneer ze zich niet goed gedragen. Dat gebeurt al wel, maar daar kan nog wel een slag gemaakt worden. "

NOS Stories ging mee met boerin Fleur tijdens de boerenprotesten. Hoeveel zin heeft het eigenlijk om te demonstreren?