Emma Brink & Maxime de Vries
Emma Brink & Maxime de Vries
Er wordt steeds meer gedemonstreerd in Nederland. Dit jaar zijn er tot nu toe ruim 3000 demonstraties aangemeld bij 14 grote steden in Nederland, 500 meer dan twee jaar geleden. Dat blijkt uit cijfers die NOS Stories heeft opgevraagd bij gemeenten. "En dan moet Sinterklaas nog komen", zegt demonstratierechtspecialist Berend Roorda.
Vooral in Amsterdam en Den Haag gaan meer mensen de straat op. In Amsterdam waren drie jaar geleden waren nog zo'n 550 demonstraties aangemeld, nu zit de hoofdstad al op het dubbele. En ook in Den Haag staat het Malieveld steeds vaker vol. We zitten midden in een demonstratiepiek, maar heeft dat demonstreren eigenlijk zin?
NOS Stories sprong op de trekker bij boerin Fleur van 18 tijdens het boerenprotest van vorige week. We zochten uit hoeveel zin zulke protesten eigenlijk hebben:
Een demonstrant kan verschillende doelen hebben. "Soms willen mensen alleen hun onvrede kwijt, maar activisten willen ook vaak dat de regering iets verandert", zegt Roorda. Juist dan is het voor de demonstranten van belang dat de actie in het nieuws komt.
"Media beïnvloeden de discussie in het parlement", zegt socioloog Bert Klandermans, die onderzoek deed naar demonstreren. Maar lang niet alle duizenden demonstraties worden besproken in de media.
Hoe dat komt? "Het draait allemaal om aandacht. Alles wat aandacht trekt is effectief", weet Klandermans. "En om aandacht te krijgen is de omvang van de demonstratie het allerbelangrijkste. Hoe groter, hoe beter."
Nog effectiever: groter zijn dan verwacht. Zoals je zag bij de klimaatspijbelaars, toen er 15.000 jongeren op het Malieveld stonden.
Een tweede manier om aandacht te krijgen, is een klein beetje geweld. "Let wel: een klein beetje", zegt Klandermans. De theorie is dat de pers dan over het relletje schrijft en ook gelijk over het doel van de demonstratie. "Maar het mag niet uit de hand lopen, dan wordt er alleen nog maar geschreven over het geweld én ben je je goodwill kwijt."
Proteststrategie
De demonstratie-strategieën lopen bij de demonstranten uiteen. Zo willen de jonge organisatoren van de klimaatmarsen laten zien dat ze 'normaal zijn'. Voorzitter Stijn Warmenhoven van Youth for Climate: "We blijven binnen de grenzen. Bij onze stakingen is nog nooit iemand aangehouden en daar zijn we heel trots op. Gedraag je gewoon, is ons motto. Dan krijg je ook meer draagvlak."
Ik heb dertien uur in een cel gezeten, ons doel was bereikt: media-aandacht.
De demonstranten van Extinction Rebellion, de milieugroep die belangrijke verkeerspunten in Amsterdam blokkeerde, houden er een andere tactiek op na. "Burgerlijke ongehoorzaamheid, noemen we dat. Heel bewust juridische regels overtreden met een politiek doel. De demonstranten vinden dat moreel te rechtvaardigen", zegt Roorda.
En ja, dan heb je de kans om opgepakt te worden. Demonstrant Kai van Extinction Rebellion: "Het weekend van tevoren heb ik een training gehad hoe het allemaal werkt als je wordt opgepakt." De training kwam goed uit, want Kai werd ook gearresteerd. "Ik heb 13 uur in een cel gezeten." Niet helemaal alleen, want de hele gevangenis zat vol met demonstranten. "Maar ons doel was bereikt, we kregen media-aandacht."
Invloed op de politiek
Als er dan media-aandacht is, gebeurt er dan ook echt wat in Den Haag? "Voor politici zijn demonstraties een kans om zich te profileren", zegt politiek redacteur Erika de Joode. "Bij het boerenprotest zag je Geert Wilders bijvoorbeeld op een trekker staan om de boeren een hart onder de riem te steken. Jesse Klaver zocht ook het podium op, maar dan met een standpunt dat de boeren minder leuk vonden. Politici kunnen hun standpunt dus extra benadrukken, maar dan voor een breder publiek dan in de Tweede Kamer."
Voor politici zijn demonstraties een kans om zich te profileren
Maar het is niet alleen nuttig voor de politici zelf. "Door demonstraties komen bepaalde belangen veel meer op de voorgrond. Kijk naar het boerenprotest: in het politieke debat over stikstof gaat het nu vooral dáárover, terwijl het zonder die grote demonstraties misschien meer over 130km-zones of over de bouw was gegaan. Politici kunnen in het debat na de demonstraties echt niet meer om de boerenbelangen heen", zegt De Joode.
Ook uit het verleden zijn er voorbeelden van demonstraties met veel impact. Zoals de protesten tegen de kruisraketten in de jaren 80 en de scholierenstaking tegen de 1040-urennorm in 2011. Maar grote demonstraties met media-aandacht brengen zeker niet altijd politieke verandering te weeg. Negen jaar geleden werd er met honderdduizend man geprotesteerd tegen bezuinigingen op kunst en cultuur, maar de toenmalige regering luisterde daar niet naar.
