Overdreven of noodzaak? Waarom het leger erbij is geroepen in Den Haag

• Guus Dietvorst

  redacteur Online

"Is dit niet een beetje overdreven?", "Je mag het leger niet inzetten tegen je eigen burgers, dat is verboden.", "Ik wist niet dat boeren zo'n bedreiging vormen dat het leger van Den Haag een soort oorlogszone moet maken."

Verbaasde reacties op de inzet van legervoertuigen bij het boerenprotest vandaag in Den Haag. Het is natuurlijk ook geen alledaags gezicht, trucks met camouflageprint in het centrum van een grote Nederlandse stad.

Waarom wordt het leger eigenlijk ingezet? En gebeurt dit vaker bij dit soort demonstraties?

Zo reden de vrachtwagens vanochtend de stad binnen:

De voertuigen worden gebruikt om een aantal wegen te blokkeren omdat er gebieden zijn waar niet mag worden gedemonstreerd, bijvoorbeeld het Binnenhof. "In ieder geval niet met voertuigen", legt een woordvoerder van de gemeente Den Haag uit. "En in dit geval is niet zeker dat demonstranten alleen maar te voet willen komen."

Bij het ministerie van Financiën, dat tussen het Malieveld en het Binnenhof ligt, staan trucks dwars op de weg, net als bij het ministerie van Defensie, iets verderop. Ook op het Spui wordt de toegang naar het Binnenhof met vrachtauto's geblokkeerd. Plekken in het drukbezochte centrum van de stad dus. "Deze maatregelen zijn ook voor de veiligheid van andere mensen", benadrukt de woordvoerder.

Dit soort locaties wordt vaker afgezet door vrachtwagens bij evenementen. Op Prinsjesdag bijvoorbeeld stonden er trucks gevuld met zand op een aantal kruispunten in de Hofstad. Maar normaal gaat het dan om voertuigen die de gemeente huurt van bijvoorbeeld transportbedrijven.

Op de vraag waarom nu dan het leger is ingezet, heeft de gemeente Den Haag een simpel antwoord: de transportbedrijven wilden niet. En dat komt door het vorige boerenprotest in Den Haag, op 1 oktober.

De gemeente had toen een bedrijf ingehuurd om met trucks een aantal wegen af te sluiten. "Maar daar kwamen mensen die te maken hadden met het protest achter", zegt de woordvoerder. "Dat bedrijf kreeg daar opmerkingen over en heeft toen besloten het toch niet te doen."

In allerijl huurde Den Haag toen een aantal kleinere vervoersbedrijven in, die elk een aantal vrachtwagens leverden. Maar de chauffeurs van die trucks werden op de dag van het protest dermate onheus bejegend dat die bedrijven daarna ook niet meer wilden, aldus de woordvoerder. "Toen kwamen we bij defensie uit."

2300 keer ingezet

Defensie is hier ook gewoon voor, zegt minister Bijleveld. "Het is heel gebruikelijk dat wij bijstand verlenen. Die leveren we aan het burgerlijk gezag en de politie zorgt voor de aansturing." Een gemeente of de politie kan hulp inroepen van defensie als het op een andere manier niet lukt. Dat gebeurde vorig jaar 2300 keer in nationale aangelegenheden.

Het overgrote deel daarvan, zo'n 2000 keer, ging het om de explosievenopruimingsdienst. Maar het leger helpt bijvoorbeeld ook bij het blussen van natuurbranden of bij huiszoekingen van de politie, vertelt een woordvoerder van het ministerie. "Gemeentes hebben een lijst, waarin staat wat wij kunnen leveren. En dan kunnen ze daarover contact opnemen."

Het leger zo aanwezig in het straatbeeld, dat komt niet veel voor, erkent de woordvoerder. "Dit is heel zichtbaar, dat zie je niet vaak nee."

Toch gebeurt het vaker: tijdens de Nuclear Security Summit in 2014 in Den Haag stond er bijvoorbeeld luchtafweergeschut opgesteld en in 2016 sloten zwaarbewapende marechaussees een deel van de snelweg af bij Schiphol vanwege een dreiging.

Voor inzet van zwaar legermaterieel bij demonstraties moeten we terug naar de jaren '80. Toen gebeurde het nog weleens dat het leger werd ingeschakeld. Bij de Piersonrellen in Nijmegen, die begonnen als protest tegen de sloop van woningen, werden rupsvoertuigen ingezet en dat gebeurde ook bij krakersrellen in Amsterdam.

Zo zag dat eruit in 1981 in Nijmegen:

Dit soort taferelen gaan we vandaag niet zien, verwacht de Defensie-woordvoerder. "Het gaat alleen om trucks van ons. Er zijn wel chauffeurs bij, die de wagens op instructie van de politie kunnen verplaatsen bijvoorbeeld, maar verder worden wij niet ingezet."