Olga Tokarczuk en Peter Handke winnen Nobelprijs voor de Literatuur
De Poolse schrijfster Olga Tokarczuk (57) en de Oostenrijkse toneelschrijver Peter Handke (76) hebben de Nobelprijs voor de Literatuur gewonnen.
De Zweedse Academie beschouwt de Oostenrijkse Handke als een van de invloedrijkste Europese schrijvers van na de Tweede Wereldoorlog, vanwege zijn romans, essays en toneelteksten. Handke schreef tevens het script van de veelgeprezen film Der Himmel über Berlin uit 1987. Hij ontvangt de Nobelprijs dit jaar.
Tokarczuk krijgt de prijs voor 2018 toegekend. De jury prijst haar "narratieve verbeelding die met encyclopedische passie het oversteken van grenzen als levensvorm vertegenwoordigt". Ook krijgt ze lof voor haar humor en spitsvondigheid die terug te vinden is in haar werk.
Zij is de vijftiende vrouw die een Nobelprijs voor de Literatuur in ontvangst mag nemen. De Poolse won vorig jaar met haar roman Flights al de belangrijke Booker Prize, in het Nederlands vertaald met de titel De Rustelozen. Als haar belangrijkste werk wordt De Jacobsboeken gezien, een historische roman over sekteleider Jacob Frank (1726-1791).
Ze geldt als een van de bekendste auteurs van Polen en heeft ook een reputatie opgebouwd in Engelstalige landen. In eigen land is ze een criticus van de rechts-populistische regering. In conservatieve kringen ligt Tokarczuk slecht vanwege haar kritische blik op de Poolse geschiedenis, waaronder antisemitisme. De Poolse Cultuur-minister Glinski zei kort geleden dat hij heeft geprobeerd haar werk te lezen, maar er nooit in was geslaagd een boek uit te lezen.
Taalkundige vindingrijkheid
Handke is een zeer invloedrijke schrijver in het Duitse taalgebied. Hij wordt geprezen voor zijn " taalkundige vindingrijkheid die de periferie en de specificiteit van de menselijke ervaring onderzocht".
Tegelijkertijd is hij niet onomstreden. Hij is bekend vanwege zijn Servisch-nationalistische uitspraken en veroordeelde in de jaren negentig de "misdadige" NAVO-interventie in Servië. Hij was bij de begrafenis van de Servische ex-president Slobodan Milosevic en zou daar hebben gezegd dat hij blij was bij een man te zijn die zijn volk verdedigde.
Het Nobelprijs-comité erkent dat Handke controverse oproept, maar benadrukt dat hij "ons geen politieke programma's voorschrijft".
Tokarczuk had de prijs eigenlijk vorig jaar moeten krijgen, maar toen ging de ceremonie niet door omdat de Zweedse Academie met een schandaal rond seksueel misbruik zat. Jean-Claude Arnault, de echtgenoot van dichteres en ex-academie-lid Katarina Frostenson, zou zeker achttien vrouwen seksueel hebben misbruikt. Dat zou onder meer gebeurd zijn in de gebouwen van de academie.
Na de bekendmaking van het nieuws stapten meerdere leden van de academie op. Zij wilden niet geassocieerd worden met de beschuldigingen. Frostenson vertrok ook, omdat ze geldbedragen had doorgesluisd naar de vereniging van haar man. Arnault is inmiddels veroordeeld tot twee jaar gevangenisstraf voor een verkrachting. In mei 2018 maakte de organisatie van de literatuurprijs bekend geen Nobelprijs toe te kennen dat jaar.
In de maanden daarna heeft de Zweedse Academie een aantal nieuwe leden aangesteld. Tevens zijn de criteria voor het toekennen van de prijs gewijzigd. Voorzitter Anders Olsson zei tegen The Guardian 'met een bredere blik' naar literatuur te kijken, en niet meer vanuit 'eurocentrisch perspectief'.
Nog twee uitreikingen
Morgenochtend wordt de Nobelprijs voor de Vrede toegekend. Dit jaar zijn 301 kandidaten aangedragen. Volgens het Noorse onderzoeksinstituut PRIO maakt de 16-jarige klimaatactiviste Greta Thunberg een goede kans om te winnen. Komende maandag wordt de laatste Nobelprijs van dit jaar toegekend: de Nobelprijs voor de Economie.
Winnaars ontvangen ruim 800.000 euro, een gouden medaille en een diploma. De prijzen worden op 10 december - de sterfdag van Alfred Nobel - uitgereikt in Stockholm en Oslo.
