Nobelprijzen dit jaar mogelijk diverser dan ooit
De Nobelprijzen worden komende week toegekend. Mogelijke winnaars zouden dit jaar veelal jong, vrouw en niet-Europees zijn.
De meerderheid van de Nobelprijzen wordt toegekend door Zweedse universitaire commissies en uitgereikt in Stockholm. De Noorse parlementaire Nobelcommissie bepaalt wie de Nobelprijs voor de Vrede krijgt. Die prijs wordt uitgereikt in de Noorse hoofdstad Oslo.
Voor de Nobelprijs voor de Vrede zijn dit jaar 301 kandidaten aangedragen, onder wie 223 individuen en 78 organisaties. Het Noorse onderzoeksinstituut PRIO voorspelt dat de 16-jarige klimaatactiviste Greta Thunberg zou kunnen winnen. Zij zou de jongste laureaat ooit zijn. Tot op heden is de Pakistaanse kinderrechtenactiviste Malala Yousafzai de jongste winnaar; zij was 17 jaar toen zij de prijs in 2014 won.
Kanshebbers
Thunberg is niet de enige die genoemd wordt in de voorspelling van het Noorse onderzoekinstituut. Ook de Amerikaanse president Donald Trump zou in de race zijn vanwege zijn gesprekken over denuclearisatie met de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un. Drie jonge, relatief onbekende vredesactivisten zouden ook in aanmerking komen: de Libische Hajer Sharief, de Somalisch-Canadese Ilwad Elman en Nathan Law Kwun-chung uit Hongkong.
De Nobelprijs voor de Vrede zou ook naar een organisatie kunnen gaan. Zo maakt Verslaggevers Zonder Grenzen, dat wereldwijd strijdt voor persvrijheid, volgens PRIO kans. En wordt de Control Arms Coalition, een wereldwijd samenwerkingsverband voor verantwoorde wapenhandel, veel genoemd.
Inhaalactie
De Nobelprijs voor de Literatuur wordt dit jaar tweemaal uitgereikt. Het betreft een inhaalactie, omdat de Zweedse Academie vorig jaar te maken kreeg met een schandaal binnen de eigen gelederen.
Jean-Claude Arnault, de echtgenoot van dichteres en academie-lid Katarina Frostenson, zou zeker achttien vrouwen seksueel hebben misbruikt. Dat gebeurde onder meer in gebouwen van de academie. Verschillende leden van de academie stapten na de bekendmaking van de beschuldigingen op. Frostenson vertrok uiteindelijk ook zelf, omdat ze geldbedragen had doorgesluisd naar een vereniging van haar man. Arnault is inmiddels veroordeeld tot twee jaar gevangenisstraf voor een verkrachting.
De Zweedse Academie heeft dit jaar een aantal nieuwe leden aangesteld en ook de criteria voor het toekennen van de Nobelprijs zijn gewijzigd. De academie wil "met een bredere blik" naar literatuur kijken. "We hadden een meer eurocentrisch perspectief, nu kijken we over de hele wereld", zei voorzitter Anders Olsson dit weekend tegen The Guardian. De academie wil daarnaast nadrukkelijker naar het werk van vrouwelijke auteurs kijken.
De kans dat de Nobelprijs voor de Literatuur voor 2018 en 2019 naar vrouwen gaat is dan ook aanzienlijk. De Russische schrijfster Ljoedmila Oelitskaja, de Poolse schrijfster Olga Tokarczuk en de uit Guadeloupe afkomstige schrijfster Maryse Condé worden genoemd. Ook de Canadese auteur Margaret Atwood, schrijfster van The Handmaid's Tale, is kanshebber.
Toch kan het ook zijn dat een totaal onverwachte kandidaat er vandoor gaat met de Nobelprijs voor de Literatuur of een van de andere Nobelprijzen. Dat is in het verleden regelmatig gebeurd.
Speech
De Zweedse chemicus en zakenman Alfred Nobel riep de prijzen in het leven. Vlak voor zijn overlijden in 1896 richtte hij een fonds op om ieder jaar een groot geldbedrag uit te keren aan mensen die in het voorgaande jaar wetenschappelijke doorbraken deden, bijzondere literaire werken vervaardigden of opvallende verrichtingen deden voor de vrede. Het geldbedrag voor winnaars is tegenwoordig 9 miljoen Zweedse kroon (ongeveer 830.000 euro).
Laureaten moeten een speech geven om de geldprijs in ontvangst te kunnen nemen. Dat doen ze bij de uitreiking van de prijs in Oslo of Stockholm. Sinds 1901 vindt die uitreiking plaats op 10 december, de sterfdag van Nobel.
De bekendmaking van de winnaar van de Nobelprijs voor de Geneeskunde is live te volgen via de site en app van de NOS.
