Het aantal meldingen dat de Inspectie SZW (voorheen de Arbeidsinspectie) ontvangt over overtredingen van de Wet arbeid vreemdelingen is flink toegenomen. Waar in 2015 nog 1182 meldingen binnenkwamen, werden vermoedens van overtredingen in 2018 al 1817 keer gemeld.
Een melding betekent dat er vermoed wordt dat een werkgever iemand in dienst heeft van buiten de Europese Unie, zonder de vereiste werkvergunning. De inspectie maakt zich zorgen over de toename want vaak worden buitenlandse werknemers uitgebuit of werken ze in een schijnconstructie.
De stijging kan verklaard worden door de groeiende economie, het tekort aan Nederlandse arbeidskrachten en de terugloop van legale arbeidsmigranten uit Oost-Europa. Steeds meer bedrijven zoeken naar manieren om mensen van buiten de EU (zogenoemde derdelanders) aan te trekken. Voor hoogopgeleiden bestaat een regeling voor kennismigranten, voor vakmigranten ontbreekt zo'n regeling. De reden hiervoor is dat er voldoende arbeiders beschikbaar zouden zijn binnen de EU.
Misbruik op de loer
Een aantal Oost-Europese landen verleent wel werkvergunningen aan derdelanders in sectoren als de bouw. Door het vrije verkeer van personen, diensten en goederen kunnen zij vervolgens ook gedetacheerd worden naar Nederland. Zo gaf Polen honderdduizenden werkvergunningen af, waardoor veel Oekraïners en een groeiend aantal arbeidsmigranten uit Azië in de EU kan werken.
Vaak is voor de inspectie moeilijk te achterhalen of deze mensen hier werken via een legale route of dat het om een schijnconstructie gaat. Misbruik ligt op de loer. Inspecteur-generaal Marc Kuipers: "Er ontstaat een grijs gebied tussen wat wettelijk is toegestaan en wat wenselijk is. Dit ondermijnt de eerlijke arbeidsvoorwaarden van werkenden en het leidt tot oneerlijke concurrentie."
Ook vicevoorzitter Tuur Elzinga van vakbond FNV waarschuwt voor dergelijke constructies. "We zien dat Nederlandse bedrijven bewust brievenbusfirma's openen in een land als Polen of Roemenië. Via die landen ontwijken ze niet alleen belastingen en sociale premies, maar halen ze ook derdelanders uit bijvoorbeeld Oekraïne, Wit-Rusland of zelfs Maleisië of Vietnam om in Nederland voor een schijntje te komen werken. Er wordt grof geld verdiend over de ruggen van mensen die uitgebuit worden door deze cowboybedrijven."
Van verdringing van Nederlanders op de arbeidsmarkt is in sectoren zoals de bouw geen sprake. Dat is te zien aan het grote aantal onvervulde vacatures. Kuipers: "Als wij vinden dat we die mensen nodig hebben: prima, maar zorg dat het gezond en eerlijk gebeurt."
De regels op de arbeidsmarkt moeten een stuk simpeler, zei Kuipers in Nieuwsuur:
