Kraanmachinist en timmerman Dennis Tuithof viel twee jaar geleden van een zes meter hoge steiger naar beneden. Met een gebroken schouderblad en gekneusde enkels en ribben werd hij opgenomen in het ziekenhuis. ''Ik heb verschrikkelijk veel geluk gehad. Als ik een halve meter naar rechts was gevallen, was ik gespietst geweest.''
Een ongeluk als dat van Dennis is niet zeldzaam. "Vallen van hoogte is een van de meest voorkomende ongevallen'', aldus arbeidsinspecteur Michel Schenk. "Maar ook beklemming en afgesneden vingers door ongelukken met zaagtafels kom ik vaak tegen.''
Een flink aantal van de ongelukken op bouwplaatsen loopt fataal af. In 2018 en 2017 vielen er elk jaar twintig doden in de bouw. Daarmee is het in Nederland de dodelijkste sector om in te werken. In de industrie werken bijvoorbeeld twee keer zoveel mensen als in de bouw, maar daar gebeuren maar de helft van het aantal dodelijke ongelukken.
Al jaren worden pogingen ondernomen om dit hoge aantal doden naar beneden brengen. Brancheorganisatie Bouwend Nederland en vakbond FNV komen nu met een nieuw plan om de veiligheid op bouwplaatsen te vergroten.
Bouwspraak
Het plan bestaat uit twee delen. Ten eerste moeten bouwvakkers een nieuwe taal leren: Bouwspraak. Deze gebarentaal bestaat uit 25 gebaren waarmee werknemers bijvoorbeeld kunnen waarschuwen voor struikelgevaar of aan collega's vertellen dat ze een ambulance moeten bellen. Het idee is dat werknemers zo effectief kunnen communiceren, ondanks een eventuele taalbarrière of omgevingslawaai.
Daarnaast moeten buitenlandse werknemers minimaal een aantal Nederlandse woorden leren zoals 'kijk uit' en 'stap opzij'. "We horen van onze achterban dat er ontzettend veel miscommunicatie is op de bouwplaats", zegt Hans Crombeen. Hij is namens de FNV betrokken bij Bouwspraak. "Het is een utopie om te denken dat hierdoor geen bedrijfsongevallen door miscommunicatie meer plaatsvinden, maar het is onze plicht om te werken aan een oplossing.''
Het leren van de gebarentaal wordt verplicht voor ruim 400.000 bouwvakkers. De toetsing wordt opgenomen in de GPI, een certificaat dat iedereen die op een grote bouwplaats komt sinds 1 april 2019 moet hebben. Crombeen: ''Als wij zien dat miscommunicatie een probleem is, moeten we dit soort stappen zetten. Dan kan je het niet houden bij vrijwilligheid.''
Tijdsdruk
Toch is het maar de vraag of de nieuwe aanpak het aantal ongelukken significant naar beneden kan brengen. Tijdsdruk en nonchalante omgang met veiligheid lijken minstens zulke grote problemen als slechte communicatie. "Het probleem is dat veiligheid te vaak wordt overgelaten aan de jongen op de werkvloer", zegt arbeidsinspecteur Michel Schenk. "Dingen moeten vaak even snel afgemaakt worden. Daarbij worden beslissingen door de werknemers last-minute genomen. Die gelegenheid is er blijkbaar en dat ligt met name aan de coördinerende partijen zoals de opdrachtgever."
Dat het in de bouw aan meer schort dan alleen de communicatie, bleek recent ook bij een inspectieronde langs bouwplaatsen in Amsterdam. In de helft van de gevallen waren er overtredingen, bij 11 van de 29 bouwplaatsen werd het werk zelfs stilgelegd. "Op elke bouwplaats is wel iets aan de hand", zegt Schenk.
Ook toen Nieuwsuur met Schenk meeging op inspectie in Zaandam, bleken bouwvakkers zich niet aan alle veiligheidsvoorschriften te houden. Zo waren ladders en zekeringen niet altijd in orde, zelfs niet bij herhaalde waarschuwing. Schenk legt het werk regelmatig stil op de bouwplaats.
'Schijnoplossing'
Aannemer Cor-Jan van 't Veer komt met zijn dakdekkers op veel bouwplaatsen. Hij ziet vaak dat er onveilig gewerkt wordt in de bouw. Ook hij is niet overtuigd dat de nieuwe regels veel zullen helpen. "Meer regels maken de bouw niet veiliger. Dit is een schijnoplossing."
Hij herkent wel de communicatieproblemen op bouwplaatsen: ''Veel buitenlandse werknemers spreken geen Nederlands en soms ook gebrekkig Engels. Het zou goed zijn als iedereen de Nederlandse taal beheerst.''
Maar, zegt hij, "ik denk dat de grootste factor tijd is. Tijdsdruk waar de mensen onder staan om iets te moeten presteren."
Overstap naar veiliger werk
Ook het ongeluk van Dennis Tuithof kwam volgens hem grotendeels door tijdsdruk op de bouwplaats. "De werkdruk was hoog en de uitvoerder voerde het tempo op. Ik stond op de steiger om een betonplaat aan de hijskraan te haken, maar voordat ik dat kon doen deed de uitvoerder het. Ik was niet goed gezekerd en werd door de plaat naar de grond gesleurd.''
Hij vindt dat werkgevers te weinig aandacht hebben voor veiligheid. "Als je een gesprek hebt gehad over werkdruk en vervolgens blijft de werkgever alsnog de druk opvoeren, dan heeft het gesprek weinig zin gehad."
Uiteindelijk heeft Tuithof de overstap gemaakt 'naar minder risicovol werk'. "Ik wil niet dat het nog een keer gebeurt."
