Het aantal landen waar politici, politieke partijen en overheden zich schuldig maken aan desinformatie op sociale media is in drie jaar tijd opgelopen van 28 naar 70. Dat blijkt uit nieuw onderzoek van het Oxford Internet Institute.
De meeste desinformatie afkomstig van politici wordt volgens de onderzoekers verspreid via Facebook. Het platform verduidelijkte vorige week dat het berichten van politici niet factcheckt of verwijdert.
Ook Nederland hoort nu bij de zeventig landen waar desinformatie wordt verspreid, zo blijkt uit het onderzoek. Hieronder een recent voorbeeld van zo'n bericht.
Een verwarde man valt vorige week met een mes Anne Clerc en Berk Kaykanat aan terwijl ze een biertje drinken op een Gronings terras. Ze raken beiden gewond, Berk kreeg hechtingen in zijn hals en Anne heeft sneeën in zijn handen. De dader is volgens hen een "blanke zestiger met grijs haar en een grote puntneus". Anne is dan ook stomverbaasd als hij afgelopen weekend een tweet leest van PVV-senator Marjolein Faber. Die claimt dat de dader "een Noord-Afrikaans uiterlijk" heeft.
Meerdere ooggetuigen weerspreken dit. Volgens Anne heeft de politie hem bevestigd dat het een verwarde, autochtone Groninger gaat. Zijn daad zou een kreet om hulp zijn geweest. De politie wil Nieuwsuur geen mededelingen doen over de etniciteit van de verdachte.
In het filmpje hieronder confronteren we PVV-senator Faber met de uitspraken van slachtoffer Anne.
De rel is bepaald geen uitzondering. Factchecker Peter Burger van de Universiteit Leiden toont tientallen hoaxes van politici op Twitter.
Thierry Baudet (FvD) verspeide een cover van een Time uit 1977. Daarin wordt een 'nieuwe ijstijd' wordt aangekondigd. Het is een photoshop. Baudet heeft de tweet verwijderd.
Voorbeelden van hoaxes
FvD-partijgenoot Eric Jensen tweet een filmpje waaruit zou blijken dat een stoet Afrikanen heimelijk in een Duitse stad arriveert. In werkelijkheid zijn het forenzen.
Harm Beertema (PVV), tweet een Duitse 'Antifa-pagina' waarop de brand in de Notre Dame met enthousiasme zou worden onthaald omdat er nu een moskee kan worden gebouwd. Het betreft satire. Beertema heeft de tweet verwijderd.
Andere tweets van PVV-politici: een vervalsing van een foto van Greta Thunberg met Al Gore, waarop Gore is vervangen door miljardair George Soros. Achtergelaten rotzooi van klimaatactivisten blijkt van wietrokers. Een migrant in Europa die iemand voor de bus duwt is een witte dakloze in de Verenigde Staten. Vernielingen in een Italiaanse kerk zijn niet aangebracht door moslimmigranten maar door dronken christenen.
Volgens factchecker Burger vindt hij dit soort vervalsingen vrijwel uitsluitend bij aanhangers van populistische partijen. "Ze wantrouwen de reguliere media maar zijn niet even kritisch in het kiezen van hun bronnen op sociale media."
Samantha Bradshaw van het Oxford Internet Institute ziet dergelijke desinformatie net als Burger vooral bij nationalistische partijen op de rechterflank. Vooral in landen met autoritair bewind worden sociale media misbruikt als strategisch instrument. Maar ook in Nederland wordt volgens het rapport desinformatie verspreid door politici, om verdeeldheid te zaaien.
Facebook is volgens het nieuwe rapport het belangrijkste platform voor manipulerende politici. Als veel gebruikers een discutabel bericht rapporteren, wordt dat doorgestuurd naar onafhankelijke factcheckers. Maar posts van politici worden hiervan uitgezonderd.
Verantwoordelijkheid
Topman Nick Clegg zegt afgelopen week dat berichten die in strijd zijn met de gedragsregels voor politici wél worden toegestaan, omdat ze nieuwswaardig zijn. Bovendien wil Facebook als privaat bedrijf niet de scheidsrechter zijn voor beweringen van politici.
Volgens Mark Deuze, hoogleraar Mediastudies aan de Universiteit van Amsterdam, probeert Facebook zo Republikeinse politici tegemoet te komen. Die klagen dat het platform bevooroordeeld zou zijn. Volgens Deuze wil Facebook, dat ook eigenaar is van Whatsapp en Instagram, voorkomen dat het wordt opgesplitst. Ook vreest het bedrijf volgens Deuze dat het in de toekomst niet meer als techplatform maar als mediabedrijf wordt gezien. Dat brengt namelijk inhoudelijke verantwoordelijkheid voor de berichten met zich mee, net als bij kranten en tv-zenders.
Samantha Bradshaw van het Oxford Internet Institute stelt dat politici nu van Facebook een vrijbrief krijgen om desinformatie te verspreiden. Peter Burger deelt die ongerustheid. "Juist politici moeten kritisch worden gecontroleerd, omdat ze een groter bereik en invloed hebben dan gewone gebruikers".
Kijk hier het eerdere interview van Rudy Bouma met Facebook-topman Nick Clegg.
