'Nederland houdt zich niet aan eigen begrotingsregels'

De Raad van State heeft kritiek op de rijksbegroting, omdat het kabinet ervoor kiest om de eigen begrotingsregels te omzeilen. Die schrijven voor dat meevallers op het gebied van bijvoorbeeld de zorg niet zomaar uitgegeven kunnen worden aan bijvoorbeeld belastingverlagingen, als datzelfde geld ook kan worden aangewend voor lagere zorgpremies.

En dat gebeurt nu wel, staat in een rapport van de Raad van State.

Sinds 1994 is het voor ieder nieuw kabinet gebruikelijk om aan het begin van de kabinetsperiode vast te leggen hoeveel er elk jaar aan zaken als zorg en onderwijs wordt uitgegeven. Is er een meevaller, dan moet dat geld op het eigen beleidsterrein worden besteed, of naar aflossing van de staatsschuld gaan. Deze principes worden ook wel de Zalmnorm genoemd, naar de oud-minister van Financiën.

Eenmalig

Met de Miljoenennota wijkt minister Hoekstra daar vanaf. Hij gebruikt meevallers voor onder meer lastenverlichtingen, en betaalt er de extra kosten mee die het naar voren halen van de AOW-leeftijd met zich meebrengt. Ook wordt de grens van wat mag worden uitgegeven in 2020 op verschillende terreinen naar boven bijgesteld. "Een eenmalige maatregel," zegt Hoekstra.

Jaap Koelewijn, deeltijd-hoogleraar en directeur van een financieel adviesbureau, betwijfelt dat, want "volgend jaar is er weer wat anders". Hij begrijpt wel dat Hoekstra meevallers niet gebruikt om de staatsschuld af te lossen. "Je kan wel ingewikkeld gaan doen, en redeneren dat dit niet klopt, maar Hoekstra denkt gewoon: die staatsschuld financier ik tegen 0 procent. Ik kan het geld beter ergens anders aan uitgeven."

Ook Ester Barendregt, hoofd Nederland van RaboResearch is minder kritisch dan de Raad van State. "De lastenverlaging voor werkenden vinden we heel welkom", zegt ze. Bezuinigen op andere terreinen is volgens haar lastig, "want dat staat de politieke werkelijkheid nu niet toe."

Dat deze ruimte er nu is zegt ook iets over hoe sterk er is bezuinigd in het verleden, zegt Barendregt. In de crisisjaren bezuinigde het kabinet Rutte II streng om aan Europese begrotingsnormen te voldoen.

Open eindjes

Naast het omzeilen van de eigen begrotingsregels, wijst de Raad van State erop dat de begroting nog veel open eindjes kent. Door het pensioen- en klimaatakkoord en het investeringsfonds kunnen de uitgaven nog gaan oplopen. Daarnaast is het een goed gebruik om anti-cyclisch te begroten door in tijden van voorspoed spaarzaam te zijn. Ook daar wordt nu van afgeweken.