De Friese kunstenaar Jan van der Kooi tekent in de stijl van Rembrandt. Veel landschappen, met kleine kwastjes en zelfgemaakte bamboepennen. Op papier laat hij een eeuwenoud ambacht herleven. Het gerenommeerde Duitse museum Draiflessen is zo onder de indruk, dat het zijn werk samen met etsen van de echte Rembrandt tentoonstelt.
"Maar dat ben ik?!" Het was de eerste gedachte van de tekenaar en schilder Van der Kooi toen hij op de kunstacademie kennismaakte met het werk van Rembrandt. "Ik teken precies als in de 17de eeuw", vertelt hij in zijn atelier in Friesland. "Rembrandt is nooit een voorbeeld geweest, meer zielsverwant."
Extra glans
De werkruimte van Van der Kooi is precies wat je je bij een atelier voorstelt, in de klassieke zin van het woord: een hoge ruimte, klein tafeltje met klodders verf dat dient als palet, mansgrote olieverfschilderijen en overal potjes met penselen, krijt en veren. Het Noord-Nederlandse licht dat naar binnen valt, geeft alles net een extra glans.
"Het gebeurt vaak dat ik aan het eind van de dag denk dat dit het beste is dat ik ooit heb gemaakt. Totdat ik de volgende ochtend mijn atelier binnenstap en me afvraag hoe ik dit überhaupt heb kunnen maken. Al ben ik blij als een schilderij na wekenlang werken af is, weer heel snel krijg ik de aandrang om een volgend schilderij te maken. Ik ben altijd aan het werk."
- Nieuwsuur
Jan van der Kooi naast een van zijn grote doeken - Nieuwsuur
Landschap van Jan van der Kooi - Nieuwsuur
Schetsboek Jan van der Kooi
De Friese kunstenaar tekent sinds zijn achtste jaar. Alhoewel de naam Van der Kooi misschien niet bij het brede publiek bekend is, wordt hij beschouwd als één van de beste levende figuratieve kunstenaars van Nederland. Zijn werk kan rekenen op grote belangstelling, ook internationaal, en is opgenomen in collecties van onder meer Teylers Museum, het Rijksmuseum en het Drents Museum en ook het Huis van Oranje toont belangstelling. In Duitsland zit zijn werk al in diverse collecties.
"Ik stuitte in 2017 bij toeval op het werk van Jan van der Kooi, dat werd tentoongesteld in Museum Klooster Bentlage am Rheine, hier in Duitsland", vertelt conservator Iris Ellers van Museum Draiflessen in het Duitse Mettingen. "Wat me meteen raakte, waren zijn landschapstekeningen. Een levende kunstenaar in de 21ste eeuw kreeg het zomaar voor elkaar om mij de 17de eeuw in te trekken! Jan van der Kooi roept dezelfde sfeer op als andere 17de eeuwse kunstenaars uit onze vaste collectie, zoals Jan van de Capelle, Jan van Goyen en Rembrandt."
Schetsboeken
Draiflessen is een modern museum, ooit gebouwd als privé-vertrek van de Duits-Nederlandse familie Brenninkmeijer van C&A. Directeur Corinna Otto: "Mijn collega Iris Ellers is verantwoordelijk voor onze Liberna Collectie, een kwalitatief hoogstaande verzameling van oude boeken en manuscripten van na 1500. Daarnaast beheert het museum prenten en tekeningen uit de 15de tot de 17de eeuw van oud-Hollandse meesters zoals Rembrandt. Net als hij werkt Jan van der Kooi met oude materialen zoals papier, krijt en inkt."
"Bovendien ontdekten we dat hij maar liefst 250 schetsboeken in zijn bezit heeft, zonder er ooit iets te hebben uitgehaald. Een dergelijke complete collectie is uniek. Het exposeren van zijn werk, met name de landschappen, gaf ons de kans om onze oude kunst te verbinden met nieuwe kunst, en samen te laten zien. Het Rembrandtjaar is een extra aanleiding."
'Das Wesen der Landschaft' is het resultaat. Een intieme tentoonstelling van landschapstekeningen temidden van de eeuwenoude metersgrote boeken en bijzondere manuscripten. Op een grote tafel liggen zo'n 130 schetsboeken in verschillende formaten. Wie niet beter wist zou ze moeiteloos toeschrijven aan een oude meester.
Kunsthistorisch unicum
Niets is minder waar. Ze zijn genummerd en laten de bezoeker kris kras door het 21ste eeuwse leven van Jan van der Kooi wandelen. Er zijn kleine aanzetjes tot modellen, dieren en landschappen, en ook paginagrote schetsen die zo aan de muur kunnen.
Van der Kooi, al bladerend in zijn schetsboeken waarvan hij sommigen in geen tijden meer heeft gezien: "Ik was een beetje vergeten hoe persoonlijk ze zijn. Zelfs de geboorte van mijn zoons heb ik geschetst. Sinds mijn zestiende heb ik alle schetsboeken bewaard en ervoor gezorgd dat ze intact bleven. Tot mijn verbazing wordt dit als een kunsthistorisch unicum beschouwd."
"Kennelijk is het de grootste collectie schetsboeken van een nog levende kunstenaar. Van Gogh had natuurlijk ook heel veel schetsboeken maar die zijn na zijn dood allemaal gesloopt en als afzonderlijke werken verkocht."
Hoe Rembrandt werkte
In de tentoonstelling hangt het werk van Rembrandt en Van der Kooi steeds om en om. Uiterst nauwkeurige tekeningen, met een enorme precisie op papier gezet. De horizonnen hangen op gelijke hoogte en overbruggen, nauwelijks merkbaar, vier eeuwen. De gelijkenis in stijl is frappant.
Otto legt uit: "Als je een combinatie maakt met de beroemdste kunstenaar ter wereld dan gaat iedereen kijken wie 'de beste is'. Ons gaat het juist om de vergelijking en hoe we zien dat deze twee kunstenaars zielsverwanten zijn. Voor beiden is het werk een obsessie, ze léven ervoor, en hun werkwijze is haast identiek. Je zou kunnen zeggen dat Jan van der Kooi ons laat zien hoe Rembrandt vroeger werkte."
Van der Kooi zelf moet nog even wennen aan alle belangstelling. "Het is vleiend, maar nodig heb ik het niet, financieel dan. Ik heb maar één ambitie en dat is beter worden dan Jan van der Kooi. Het allerliefst zit ik in een weiland met naast me een thermoskan met thee, zelfgemaakte inkt en een vel papier. Daar word ik pas gelukkig van."
De tentoonstelling 'Vom Wesen der Landschaft' is vanaf 6 september te zien in Museum Draiflessen in Mettingen, Duitsland (vlakbij Osnabrück). Er wordt ook Nederlands gesproken in het museum.
