Regering Italië van start: 'Een soort polderen, maar dan op zijn Italiaans'

Ze staan gebroederlijk naast elkaar: de linkse Democratische Partij en anti-establishmentpartij Vijfsterrenbeweging. Niets doet vermoeden dat beide partijen normaal gesproken lijnrecht tegenover elkaar staan, elkaar zelfs haten. Sinds vandaag vormen ze samen een nieuwe regering onder leiding van de partijloze premier Conte, nadat eerder deze maand een politieke crisis was uitgebroken in Italië.

Een korte terugblik: tot iets meer dan twee weken geleden zat de Vijfsterrenbeweging nog in een kabinet met de rechtse anti-immigratiepartij Lega, van de toenmalige vicepremier Salvini. Maar die partijen hadden eigenlijk al vanaf het begin continu ruzie, omdat ze ideologisch erg verschillen. Begin augustus eiste Salvini nieuwe verkiezingen, in de hoop daarbij zelf als winnaar uit de bus te komen.

Geen 'dreamteam'

Maar die verkiezingen kwamen er niet, en daarbij spelen de aartsvijanden van de Vijfsterrenbeweging en de Democratische Partij een belangrijke rol. "Dat zij nu samen een coalitie vormen, komt doordat ze beseffen dat Salvini bij nieuwe verkiezingen premier zou worden van een heel stabiele regering", legt correspondent Mustafa Marghadi uit.

Salvini is namelijk erg populair in Italië, zó populair dat hij bij nieuwe verkiezingen bijna een absolute meerderheid zou halen in het parlement. "Dat wilden de Democratische Partij en de Vijfsterrenbeweging voorkomen. Dat hebben ze ook niet onder stoelen of banken gestoken. Een prominent lid van de Democratische Partij, oud-premier Renzi, zei zelfs dat de nieuwe regering geen dreamteam is, maar dat Salvini in ieder geval geen macht meer heeft."

Kan dat dan zomaar, een nieuwe regering vormen zonder verkiezingen en daarbij een populaire partij buiten de macht plaatsen? "Aanhangers van Salvini zijn daar natuurlijk verbolgen over, maar volgens de Italiaanse grondwet mag dit gewoon", zegt Marghadi.

Ribaltone

In Italië is de zittingsduur van een parlement vijf jaar. Het huidige parlement is vorig jaar gekozen en kan dus in theorie aanblijven tot 2023. "Zolang er binnen die tijd meerderheden te vinden zijn voor een bepaalde regering, kan die er komen zonder verkiezingen. Dat noemen ze hier een ribaltone."

Maar voor de Vijfsterrenbeweging, die nu met de linkse Democratische Partij gaat regeren, pakt die ribaltone - letterlijk betekent dat 'ommekeer' - mogelijk niet zo goed uit, denkt Marghadi. "Die partij zei altijd van de eerlijke politiek te zijn en zou nooit met het establishment in zee gaan. Nu gebruiken ze een ouderwetse politieke truc om aan de macht te blijven, ook nog eens met de aartsvijand. Vooral aanhangers van Salvini vinden dat hypocrisie ten top."

Geen woord Engels

Wat gaat de nieuwe regering eigenlijk precies anders doen? Daarvoor moeten we kijken naar de belangrijkste nieuwe bewindspersonen. Voor Europa is bijvoorbeeld de nieuwe minister van Economie en Financiën relevant: Roberto Gualtieri van de Democratische Partij. Hij heeft jarenlang in het Europees Parlement gezeten en zal dus waarschijnlijk meer Europagezind zijn dan de vorige regering, zegt Marghadi.

De vorige vicepremier en leider van de Vijfsterrenbeweging, Luigi di Maio, is vanaf vandaag minister van Buitenlandse Zaken. Dat is op zijn minst interessant te noemen, aldus Marghadi, want Di Maio spreekt geen woord Engels en heeft geen enkele diplomatieke ervaring.

En dan nog de minister van Binnenlandse Zaken, de voormalige post van Salvini. Vanaf vandaag zwaait de partijloze Luciana Lamorgese de scepter op dat ministerie. "Daarmee hebben de coalitiepartijen voor een middenweg gekozen", zegt Marghadi.

"Salvini voerde een streng beleid. Hulporganisaties kregen bijvoorbeeld hoge boetes als ze met migranten de havens invoeren. De Democratische Partij wil van al dat soort regels af, maar dat zou de Vijfsterrenbeweging ongeloofwaardig maken. Dus hebben beide partijen gekozen voor iemand die de wetten wel een beetje kan aanpassen, maar niet te veel. Aan Lamorgese de zware taak om dat dunne koord te bewandelen."

Een dun koord in een coalitie van uitersten dus. Wat de koers van het nieuwe kabinet precies wordt, is nog niet helemaal duidelijk. "Ze zijn in Italië niet echt van de dichtgetimmerde programma's", zegt Marghadi. "Ministers hebben veel eigen verantwoordelijkheid, maar worden voornamelijk aangestuurd door de premier. Die bepaalt vaak in ministerraden wat de te volgen koers is en dan hoopt het kabinet daar een meerderheid voor te krijgen in het parlement. Je kunt het polderen noemen, maar dan op zijn Italiaans."