Brexit continues, nu met krachtmeting in het Lagerhuis
Brexit is back. De Britten trappen vandaag hun parlementaire jaar af, en dat zal vooral in het teken staan van - precies - brexit. Want met nog minder dan twee maanden tot de huidige brexit-deadline van 31 oktober, verkeert de Britse politiek in crisis. Het parlement en de regering liggen op ramkoers. Premier Johnson wil eind oktober hoe dan ook de EU verlaten, met of zonder akkoord, maar een meerderheid van het parlement wil een no-deal voorkomen.
De tijd dringt. Johnson heeft vorige week om een zogenoemde prorogatie gevraagd; een langere schorsing van het Britse parlement. Waarschijnlijk gaat het parlement van 9 september tot 14 oktober met reces. Er blijft daarna iets meer dan twee weken over voor de deadline van 31 oktober. Er is het parlement dan ook alles aan gelegen om al in de komende dagen een no-deal-scenario te voorkomen. Te beginnen met het eerste parlementaire debat van vandaag - waarbij Johnson meteen zijn zetelmeerderheid verloor.
Terug naar wat straks waarschijnlijk de eerste zet van de no-deal-tegenstanders wordt: de overname van de Lagerhuisagenda. Hoe de Britse parlementaire agenda eruitziet, wordt bepaald door de regering. En een ding is zeker, het voorkomen van een no-deal-scenario zal vanmiddag niet één van de agendapunten zijn.
De Britse parlementariërs moeten dus een manier zien te vinden om de macht over de agenda te krijgen. Verwacht wordt dat ze dat zullen proberen door middel van een Standing Order 24. Die regel zorgt ervoor dat parlementariërs een spoeddebat kunnen aanvragen - om op die manier de controle over de Lagerhuisagenda van de regering over te nemen.
Standing Order 24
De verwachting is dat een meerderheid van de parlementariërs voor deze Standing Order 24 zal gaan stemmen. Als dat is gelukt, kunnen de partijen zelf wetsvoorstellen indienen - dus ook een wet die een no-deal-brexit moet blokkeren.
Britse media schrijven dat een grote groep parlementariërs van plan is een wetsvoorstel in te dienen waarin zal staan dat de Britten niet zonder een akkoord de Europese Unie zullen verlaten. Mocht er op 31 oktober nog geen deal op tafel liggen, dan willen ze bij wet vastleggen dat premier Johnson bij de EU om drie maanden uitstel vraagt. De brexit-deadline zal in dat geval dus op 31 januari 2020 komen te liggen. Tenzij het parlement voor die tijd toch instemt met een brexit-deal óf voor 19 oktober alsnog instemt met een no-deal-scenario.
Het wetsvoorstel zal door zowel het Lagerhuis als het Hogerhuis moeten worden goedgekeurd. De verwachting is dat de wet wel door het Lagerhuis komt. De Labour-fractie is voor en ook verschillende Conservatieve politici hebben al laten weten voor de wet te willen stemmen. Maar het Hogerhuis wordt waarschijnlijk een stuk moeilijker. Hoewel ook daar de meerderheid tegen een no-deal-brexit is, zouden parlementariërs die wel een harde brexit willen op 31 oktober net zolang amendementen kunnen indienen en hun spreektijd kunnen verlengen tot de tijd op is. Want maandag of dinsdag gaan de parlementariërs alweer met reces.
Om toch wat tijd te winnen, hebben de verschillende parlementariërs al voorgesteld om ook in het weekend te vergaderen. Maar ook daarvoor is eerst weer een meerderheid nodig.
Mocht het de parlementariërs toch lukken om op tijd hun wetsvoorstel goed te laten keuren, dan is het spel nog altijd niet afgelopen. Gisteravond nam Johnson vast een voorschot op het wetsvoorstel van de oppositie en liet weten dat hij absoluut niet van plan is om naar ze luisteren. Hij weigert - ook als wetgeving hem daartoe dwingt - om naar de EU te stappen om uitstel van brexit aan te vragen.
Verkiezingen?
Met die uitspraak zegt de Britse premier - zonder het letterlijk te zeggen - dat er voor hem niets anders opzit dan nieuwe verkiezingen uit te schrijven, als het Lagerhuis een no-deal-brexit blokkeert. Over die optie is de afgelopen 24 uur veel gespeculeerd in Britse media. Er werd zelfs al een verkiezingsdatum genoemd: 14 oktober.
Maar zoals wel vaker het geval bij de brexit, kleeft ook aan deze optie een groot nadeel voor Johnson. De premier kan namelijk niet op eigen houtje verkiezingen uitschrijven. Daar moet hij een twee derde meerderheid van het parlement voor hebben, waardoor de premier dus deels afhankelijk is van oppositiepartij Labour.
De grootste oppositiepartij worstelt met wat te doen als het zover komt. Aan de ene kant wil de partij als oppositie natuurlijk graag verkiezingen, om zo mogelijk de macht van de Conservatieven te kunnen overnemen. Maar nieuwe verkiezingen zijn ook een grote gok. Als Johnson de verkiezingen wint, dan weet ook Labour dat een no-deal-brexit ineens een stuk dichterbij komt en dat ze er in dat geval helemaal niets meer aan kunnen doen.
Veel Labour-parlementariërs laten weten niet zomaar met nieuwe verkiezingen te zullen instemmen, zolang de no-deal niet van tafel is. Zij vinden het tegenhouden van een no-deal belangrijker en willen daarna pas verder kijken naar eventuele nieuwe verkiezingen.
Johnson zelf heeft ook niet echt zin in verkiezingen, zei hij gisteren nog:
Een optie die later om de hoek zou kunnen komen om een no-deal-scenario tegen te houden is het indienen van een motie van wantrouwen. Parlementariërs kunnen via die weg hun vertrouwen in de regering opzeggen. Mocht het zover komen, dan wordt de Fixed Term Parliament Act van kracht. Johnson krijgt dan 14 dagen de tijd om te bewijzen dat hij toch het vertrouwen van het parlement terug kan krijgen.
In die periode kan ook een parlementariër bewijzen dat hij/zij het vertrouwen van een meerderheid van het parlement geniet. Onofficieel wordt dan van de premier verwacht dat hij zijn macht overdraagt aan die parlementariër. Zijn er 14 dagen voorbij en is er geen nieuwe regering gevormd, dan moeten nieuwe verkiezingen worden uitgeschreven.
Maar - en daar is die prorogatie weer - wanneer deze motie voor het komende reces van 9 september wordt goedgekeurd, dan zal het parlement geen 14 dagen, maar krap een week hebben om bovenstaande stappen te doorlopen. Het voorgenomen reces wijkt immers niet. Lukt het ze niet om eruit te komen of een alternatieve regering te vormen voor het reces begint, dan zullen de Britten automatisch nieuwe algemene verkiezingen krijgen. Alleen staat lang niet iedereen daar dus om te trappelen.
