Hoe kon de dakconstructie van het AZ-stadion, die stamde uit 2006 en nog jaren moest blijven staan, afgelopen zaterdag toch gedeeltelijk instorten? De Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) doet een verkennend onderzoek en AZ zelf heeft een ingenieursbureau ingehuurd.
Er zijn vooralsnog allerlei oorzaken mogelijk voor de instorting. Het lijkt waarschijnlijk dat de harde wind een rol heeft gespeeld, maar een verband met de later geplaatste zonnepanelen of fouten bij de bouw of het ontwerp van het stadion kunnen niet uitgesloten worden. Of een controle van de dakconstructie de problemen aan het licht zou hebben gebracht, is ook nog niet te zeggen.
Wel is duidelijk dat controles van bouwconstructies, als ze eenmaal zijn opgeleverd, vrijwel nooit voorkomen. Of het nu gaat om stadions of flatgebouwen: "goed is goed", zeggen bouwexperts tegen de NOS.
Geen noodzaak
"Na oplevering wordt de constructie meestal niet meer geïnspecteerd. Dat hoeft ook niet, want het is tijdens de bouw al gedaan", zegt Piet Brittijn, directeur bouw bij Ballast Nedam, en verantwoordelijk voor de bouw van stadion de Euroborg in Groningen en nu betrokken bij de uitbreidingen van de Arena in Amsterdam. "Ik ken geen enkele constructeur die zijn staalconstructie nog langsloopt als het af is. Er is gewoon geen noodzaak."
Tijdens en vóór de bouw wordt een constructie wel gecontroleerd. Dat begint met een vergunning van de gemeente die pas wordt afgegeven als het bouwplan veilig is. Tijdens de bouw wordt er door de gemeente en door het bedrijf dat de constructie heeft ontworpen op toegezien dat het plan ook daadwerkelijk wordt uitgevoerd.
Zo is het ook gegaan bij het AZ-stadion, zegt Pieter Dijkman, loco-burgemeester in Alkmaar. "Daarna is het in principe klaar en moet je ervan uit kunnen gaan dat de constructie degelijk genoeg is gedurende de levensduur van het gebouw."
Dijkman: "Van geen enkel gebouw wordt jaarlijks de constructie gecontroleerd. Er wordt wel jaarlijks gekeken naar de brandveiligheid. Mede door die brandveiligheidsonderzoeken zegt gemeente ervan overtuigd te zijn geweest dat het stadion "absoluut veilig" was.
"De gebouwbeheerder heeft natuurlijk een andere rol", zegt de loco-burgemeester. Die zal zeker het onderhoud van het stadion moeten bijhouden. Je zal toch af en toe moeten verven, daar ligt de verantwoordelijkheid bij AZ."
Hoe een gebouw moeten worden bijgehouden staat in de inspectie- en onderhoudsvoorschriften. "Veel gebouwen hebben onderhoudsprogramma's, maar daarbij wordt meestal niet de hele staalconstructie of alle bouten langsgelopen", zegt Brittijn van Ballast Nedam.
Zonnepanelen
Ook het plaatsen van 1700 zonnepanelen in 2016 op het dak van het stadion, leidde niet tot een nieuwe controle van de dakconstructie. Volgens de gemeente is voor het plaatsen van zonnepanelen geen vergunning of inspectie nodig. Het is daarbij maar de vraag of die panelen veel uitmaken. "Het zal een derde tot een vijfde uitmaken van de belasting die het dak aan moet kunnen. Dus ik til er niet zo zwaar aan", zegt Rob Nijsse, hoogleraar civiele techniek aan de TU Delft.
"Maar", zegt hij: "Als opdrachtgever moet je zorgen dat de mensen veilig onder het dak kunnen zitten. Je kunt niet zomaar iets neerleggen op een dak. Eigenlijk zou je iedere constructie, zeker eentje die boven de hoofden van zoveel mensen zit, geregeld goed moeten inspecteren."
'Te weinig controle'
Kijkend naar foto's van het ingestorte dak van het AZ-stadion zegt Nijsse: "Ik weet het natuurlijk niet 100 procent zeker, maar ik denk niet dat er op deze constructie sinds 2006 nog een goede controle is geweest, vanwege gemakzucht en de kosten." En dat geldt niet alleen voor het AZ-stadion: "In Nederland zie je helaas dat gebouwen te weinig worden gecontroleerd."
Met of zonder zonnepanelen: zoals gebruikelijk in Nederland vonden controles van de dakconstructie van het stadion in Alkmaar waarschijnlijk niet plaats in de afgelopen jaren. Op de vraag of dat misschien moet veranderen bij gebouwen waar duizenden mensen komen, wil de gemeente Alkmaar nog niet vooruit lopen. "Ik vind dat meer een landelijke discussie. Wij gaan de instorting eerst laten onderzoeken", zegt de loco-burgemeester.
