"Dé Nederlandse identiteit?", zei prinses Máxima in 2007 na een zoektocht van zeven jaar. "Nee, die heb ik niet gevonden."
Maar de Nederlandse bevolking is juist vrij eensgezind over wat Nederland tot Nederland maakt, concludeert het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) na uitgebreid onderzoek. De Nederlandse taal, vrijheid en Koningsdag worden het meest genoemd.
"Onafhankelijk van opleiding, afkomst en leeftijd krijgen we dezelfde antwoorden", zegt SCP-directeur Kim Putters. "Mensen uit alle culturen en groepen voelen zich verbonden met Nederland."
"Voor heel veel Nederlanders gaat het aan de ene kant om tradities, feesten zoals Sinterklaas of Kerst, en aan de andere kant over dat we leven in een vrij land met democratie en vrijheid van meningsuiting. De dingen zijn voor veel mensen gelijkelijk belangrijk, ongeacht opleidingsniveau, man/vrouw, achtergronden."
80 procent bevolking gematigd
In debatten en discussies lijkt Nederland vaak gepolariseerd. Er wordt veel gesproken over de kloven tussen arm en rijk, hoog- en laagopgeleid, autochtoon-allochtoon. Maar echt grote meningsverschillen zijn er bijna alleen tussen de flanken, zegt Putters. "Tachtig procent van de bevolking neemt gematigde standpunten in. Bijvoorbeeld: veel mensen vinden de islam een bedreiging voor Nederland, maar vinden geloofsvrijheid wel belangrijk."
"Of ze vinden het Wilhelmus belangrijk, maar vinden het niet nodig dat dit elke dag op school, staande naast de schoolbank wordt gezongen. Of ze zijn voor Zwarte Piet, maar vinden tegelijk dat je het recht hebt om daartegen te demonstreren."
Identiteit is veranderlijk
Wat ook uit het onderzoek naar voren komt, is dat de Nederlandse identiteit niet vaststaat. Zo was Nederland een halve eeuw geleden nog in grote meerderheid godsdienstig. "Er werd toen heel anders gedacht over bijvoorbeeld homoseksualiteit en de gelijkheid tussen mannen en vrouwen", zegt Putters. In het onderzoek werd religie juist nauwelijks als verbindende factor genoemd.
Daarnaast zijn we de afgelopen decennia sterk geïndividualiseerd. Het gemeenschapsgevoel is wat minder geworden, zegt Putters, terwijl we daar wel veel behoefte aan hebben. "Kijk wat er deze week met Maarten van der Weijden gebeurt. Daar komt geschiedenis, water en strijd samen. Iets van een gevoel, dit is Nederland. Dat soort collectieve dingen en momenten brengt Nederlanders samen, over groepen heen."
