Trumps 'bad cops' die Iran het vuur na aan de schenen leggen
Eerst een vliegdekschip vol straaljagers, daarna 1500 extra militairen en nu nog eens 1000 extra manschappen. De VS voert opnieuw de druk op Iran op en stuurt meer troepen naar het Midden-Oosten. Twee haviken binnen Trumps regering zouden de duimschroeven het liefst nog veel verder aandraaien: John Bolton en Mike Pompeo.
Als het aan Nationale Veiligheidsadviseur Bolton (70) had gelegen, was het Iraanse atoomprogramma al jaren geleden in de as gelegd. Net als minister van Buitenlandse Zaken Pompeo (55) riep hij tot zijn aantreden in het Witte Huis op tot een machtswisseling in Teheran. Maar zogeheten regime change is niet Trumps gewenste beleid.
'Spelen met vuur'
Nu probeert het conservatieve duo de wereld ervan te overtuigen dat het Iraanse regime verantwoordelijk is voor de aanvallen op olietankers in de Straat van Hormuz, een belangrijke scheepvaartroute. Teheran ontkent dat met klem.
"Het is nog zeker niet bewezen", zegt Peter Wijninga van het Haags Centrum voor Strategische Studies. "En het is ook maar zeer de vraag of Iran gevoelig is voor dit soort druk." De oud-luchtmachtcommandant noemt het "spelen met vuur", zeker met hardliners als Pompeo en Bolton in het spel.
Als je niet meewerkt, dan vliegen straks de Tomahawk-raketten je om de oren - dat is het signaal.
De minister en adviseur worden gezien als de bad cops, zodat Trump de good cop kan spelen. Want de Amerikaanse president heeft altijd gezegd dat hij geen nieuwe oorlogen wil beginnen. Maar een "betere" deal met Iraanse leiders ziet hij wel zitten. Vorig jaar stapte de president uit het door zijn voorganger Obama gesloten atoomakkoord met Iran.
"Het regime lijkt nog te denken dat ze met Obama te maken hebben", zegt Jim Hanson, directeur van de conservatieve denktank Security Studies Group. "Maar Obama had niemand als Bolton om angst aan te jagen. Als je niet meewerkt, dan vliegen straks de Tomahawk-raketten je om de oren - dat is het signaal dat Trump afgeeft."
Is er een kans dat de situatie daardoor escaleert? "Absoluut", zegt Hanson. "Maar zonder die druk komt Teheran nooit naar de onderhandelingstafel."
Bolton twitterde eerder dit jaar een videoboodschap aan de geestelijk leider van Iran. De strekking: je hebt niet veel jaren meer te gaan.
Compromisloos, dat was altijd Boltons stijl. "Gewelddadige conflicten stoppen niet totdat homo sapiens als soort ophoudt te bestaan", zei hij ooit in een interview.
In zijn decennialange carrière als jurist en topambtenaar profileerde Bolton zich steevast als voorstander van militair ingrijpen in het buitenland. Cuba, Syrië, Irak, Iran en Noord-Korea beschuldigde hij van produceren van chemische of nucleaire wapens. Preventief aanvallen was volgens de Republikein vaak de enige realistische optie. Hij staat nog altijd achter de inval in Irak.
"Bolton is het extreme van het extreme", zegt analist Max Bergmann. Hij werkte onder Obama op het ministerie van Buitenlandse Zaken en is nu werkzaam voor de progressieve denktank Centre for American Progress.
'Niet geloofwaardig'
Van de VN of de EU had de besnorde topadviseur geen hoge pet op. Deze organisaties zouden de soevereiniteit van Amerika alleen maar in de weg staan. Desondanks werd hij tijdelijk VN-ambassadeur onder president George W. Bush. Zijn nominatie werd uiteindelijk nooit goedgekeurd de Senaat. "Ik beschouw hem niet als geloofwaardig", zei die president achteraf tegen The New York Times.
Bolton werd een graag geziene commentator bij het conservatieve Fox News. Met zijn mediaoptredens, boeken, artikelen en columns verdiende hij miljoenen. Met de eeuwige boodschap dat Amerika een agressievere buitenlandpolitiek zou moeten bedrijven.
Ook Mike Pompeo is een hardliner. "We kunnen onze missie niet uitvoeren als we niet agressief zijn", zei hij in zijn jaar als CIA-directeur onder Trump. Klokkenluider Edward Snowden had wat Pompeo betreft de doodstraf moeten krijgen. Ook is hij een voorstander van het openhouden van de omstreden gevangenis in Guantánamo Bay.
De geboren Californiër heeft vijf jaar als officier in het leger gediend. Daarna zat Pompeo in het zakenleven, totdat hij in 2010 op de vleugels van de radicale Tea Party-beweging het Huis van Afgevaardigden binnenkwam. Daar maakte hij naam met extreme standpunten op het gebied van immigratie en nationale veiligheid. Iran noemde hij "een verderfelijk imperium dat zijn macht en invloed uitbreidt over het Midden-Oosten."
Bergmann vindt het beangstigend dat "radicale" hardliners als Bolton en Pompeo zo'n grote invloed hebben op het buitenlandbeleid van Amerika. Hij vreest dat ze te veel vrij spel hebben voor "wilde stappen". Zeker omdat Bolton zeer ervaren is en "Trump niet zo gefocust is op buitenlands beleid".
De ministers en veiligheidsadviseur hebben geregeld uitspraken gedaan die haaks stonden op wat de president zei. Zo sprak Bolton Trump tegen over het terugtrekken van Amerikaanse troepen uit Syrië. En Pompeo zei dat Noord-Korea wel degelijk een bedreiging is, terwijl de president twitterde van niet.
'Iran is niet zo gek om oorlog te beginnen'
Bolton en Pompeo zeggen dat ze niet uit zijn op een oorlog met Iran. Ook de Iraanse president Rohani en de geestelijk leider van het land, ayatollah Khamenei, willen naar eigen zeggen geen conflict. Maar zelfs als ze allemaal de waarheid spreken, kan alsnog de vlam in de pan slaan volgens deskundigen.
"We zitten in de bizarre situatie dat alleen Trump de extreme haviken ervan weerhoudt om over te gaan tot actie", zegt Bergmann.
Hanson ziet dat juist als positief. "Trump wil een compromis sluiten, in tegenstelling tot wat zijn critici altijd zeggen. En ik denk niet dat Iran zo gek is om een oorlog te beginnen. Maar als ze beginnen, dan kunnen we het grootste deel van hun leger of vloot vernietigen nog voordat ze in stelling zijn gebracht."
