Theresa May stopt als partijleider: hoe ze steeds minder populair werd

• Tim de Wit

  correspondent Groot-Brittannië

Na vandaag is Theresa May niet langer de leider van de Conservatieve Partij. Ze maakte twee weken geleden bekend dat ze aftreedt, al blijft ze nog waarnemend premier tot de partij een nieuwe leider heeft gekozen.

Haar carrière als de belangrijkste politicus van Groot-Brittannië verliep allesbehalve soepel en ze zal de geschiedenisboeken ingaan als de premier die er niet in slaagde de Britten uit de EU te krijgen. Haar populariteitscijfers kelderden al snel nadat was aangetreden. En die dalende lijn wist ze nooit meer om te buigen.

Swipe naar rechts voor een overzicht van de hoogte- en dieptepunten in May's premierschap:

Een aantal momenten zijn bepalend geweest voor May's lot als premier. Wij zetten de belangrijkste op een rij:

Rode lijnen

May beging haar eerste politieke fout door al heel vroeg in haar premierschap enkele stevige 'rode brexit-lijnen' te benoemen. In het najaar van 2016 zei ze dat de Britten hoe dan ook uit de interne markt en de douane-unie moesten stappen, en dat er een einde moest komen aan het vrij verkeer van personen.

Die koers deed het goed bij haar brexit-gezinde achterban, maar bleek tegelijk een enorme misrekening voor de onderhandelingen die zouden komen. Want in de jaren die volgden bleef er steeds minder over van May's rode lijnen. Zij was degene die het meest moest inleveren in de onderhandelingen met de EU en ze had ook het meest uit te leggen aan haar eigen partij: dit akkoord was niet wat ze haar partijgenoten had beloofd.

Artikel 50

Een tweede grote politieke fout van May was het activeren van uittredingsartikel 50, op 29 maart 2017. Vanaf dat moment ging de klok lopen en hadden de Britten twee jaar de tijd om hun vertrek uit de EU met Brussel te regelen.

De druk op May om toen - 9 maanden na het referendum - te handelen, was groot. Maar tegelijk had de premier geen doordacht en gedetailleerd plan over hoe dat vertrek eruit moest zien. Dat gaf de Britten vanaf het begin van de onderhandelingen al een enorme achterstand. De Britse Conservatieve Partij was vooral met zichzelf bezig geweest en liet kostbare onderhandelingstijd verloren gaan.

Nieuwe verkiezingen

Na een wandelvakantie met haar man Philip in Wales besloot May in april 2017, de dag na Pasen, nieuwe verkiezingen aan te kondigen. Ze stond een straatlengte voor in de peilingen en wilde die populariteit toen graag verzilveren.

Alleen pakte de campagne desastreus uit. May bleek een slecht debater, herhaalde voortdurend exact dezelfde antwoorden in interviews en oogde uiterst ongemakkelijk in de omgang met gewone Britten. Het leverde haar de bijnaam de 'Maybot' op.

In plaats van haar meerderheid uit te bouwen, verloor May in juni bijna 20 zetels en moest ze met hangende pootjes aankloppen bij de kleine Noord-Ierse partij DUP om via een gedoogconstructie alsnog aan een meerderheid te komen.

Brand in de Grenfell Tower

Groot-Brittannië was amper bekomen van de verrassende verkiezingsuitslag of het werd opgeschrikt door een ramp van ongekende omvang. In het westen van Londen brandde op 14 juni een woontoren helemaal uit, 71 mensen kwamen om het leven.

In plaats van zich direct tussen de nabestaanden en de slachtoffers te begeven, koos May ervoor alleen de hulpverleners te ontmoeten en te bedanken voor hun inzet. De buurt reageerde furieus. Hoe kon de premier hen zo negeren? May besloot later in allerijl alsnog met nabestaanden te spreken, maar werd door een woedende menigte uitgescholden. Weer daalde haar populariteit.

Sergej Skripal

Die populariteit kende een kleine opleving na de vergiftiging op voormalig Russische dubbelspion Skripal. Hij raakten in maart 2018 in coma, nadat hij in zijn woonplaats Salisbury was vergiftigd met het zenuwgif Novitsjok. Skripal overleefde de aanval, net als zijn dochter Julia.

In een periode waarin de brexit-onderhandelingen nauwelijks opschoten en May voortdurend onder vuur lag, was dit een moment waarop ze zich als leider wist te onderscheiden. Ze wees zonder voorbehoud de vinger richting Rusland als verantwoordelijke, nog voordat er veel bewijs openbaar was gemaakt dat de Russen erachter zaten. Ze gaf een aantal stevige speeches, zette Russische diplomaten uit en wist in korte tijd ook haar belangrijkste bondgenoten mee te krijgen in het uitzetten van diplomaten en het veroordelen van Rusland.

Kabinetscrisis

Lang duurt het succes van May niet: in de zomer van 2018 staat haar regering opnieuw op omvallen.

May bereikt (ruim een jaar na de activering van artikel 50) eindelijk overeenstemming met haar regering over hoe de relatie met de EU eruit moet komen te zien. Het wordt een compromis, waarin haar eerder gestelde rode lijnen amper meer overeind staan. De relatie met de EU is veel nauwer dan het brexit-kamp wil.

En dat pikken ministers Boris Johnson en David Davis niet. Ze stappen allebei op.

Een crisis van ongekende omvang barst los. May lijkt de controle over haar ministersploeg kwijt te zijn; van haar autoriteit is weinig meer over. Toch besluit ze weer niet op te stappen en door te modderen.

Brexit-akkoord

Eind november komt de EU een ontwerpakkoord overeen met May. Na ruim anderhalf jaar onderhandelen ligt er een document van ruim 500 pagina's op tafel dat de scheiding met de Europese Unie moet regelen.

Maar May blijkt niet in staat het akkoord te verkopen. Nog voordat haar zeer kritische brexit-vleugel het akkoord heeft gelezen, schreeuwen ze al dat het een vorm is van capitulatie.

May's positie is dusdanig zwak dat ze amper met haar vuist op tafel kan slaan. En gezien haar fragiele machtsbasis in het parlement lijkt het op dat moment al onmogelijk om haar deal door het Lagerhuis te krijgen.

Vertrouwensstemming

In december vorig jaar komt er een eerste poging vanuit haar eigen fractie om May af te zetten. Tientallen Conservatieve parlementariërs roepen publiekelijk om het einde van haar premierschap. Een interne burgeroorlog lijkt uitgebroken.

Maar May, bekend als de kat met negen levens, overleeft weer. En gezien alle persoonlijke aanvallen vanuit haar eigen partij oogst ze zelfs weer meer krediet onder de bevolking. Die zien een ploeterende maar tegelijk wel weerbare premier aan het werk, die in de steek wordt gelaten door haar eigen partij.

Stemmingen 1,2,3

Maar het zal May allemaal nauwelijks helpen. Tot drie keer toe verwerpt het parlement het akkoord dat ze bereikte met de EU. Bij de derde poging beloofde ze zelfs al uiteindelijk af te treden, in de hoop alsnog een meerderheid te bereiken. Zelfs haar laatste redmiddel bleek onvoldoende.

Brexit legde de Britse politiek volledig lam. De impasse lijkt volledig onoplosbaar. May's verwoede poging haar deal nog een vierde keer voor te leggen, kwam er niet meer. De druk op haar om op te stappen was te groot geworden.

En zo kwam er een einde aan een driejarige lijdensweg in 10 Downing Street, waarin ze nauwelijks iets concreets heeft bereikt. En zullen de Britten haar onthouden als de strijdende doormodderpremier, tegen beter weten in.