Uitgeprocedeerde asielzoekers die op straat leven of in groepen panden kraken zorgen regelmatig voor politieke ophef. Amsterdam wil 500 van deze ongedocumenteerden opvang bieden. Dit plan leidde eerder tot veel protest, maar uiteindelijk werd er een akkoord bereikt en besloot de regering vorig jaar toch mee te betalen voor de opvang, bij wijze van proef. Van de 500 opvangplekken worden 360 plekken bekostigd door het Rijk, de gemeente Amsterdam gaat over de overige 140 plekken.
Coalitiepartijen VVD en CDA uiten nu kritiek op de manier waarop de gemeente Amsterdam invulling geeft aan de opvang. "Volgens mij heeft Amsterdam de boodschap van dit kabinet niet goed begrepen", zegt Tweede Kamerlid Madeleine van Toorenburg (CDA).
Amsterdam biedt de ongedocumenteerden volgens Van Toorenburg te veel uitzicht op een toekomst in Nederland. "Wij kunnen ons voorstellen dat er een bed-bad-brood-voorziening komt omdat je de ellende niet op straat wilt, maar er is maar één richting waar deze mensen op kunnen kijken, en dat is exit Nederland", zegt Van Toorenburg. "Als Amsterdam denkt dat ze een bed-bad-brood-voorziening kunnen maken met integratie naar de Nederlandse samenleving, dan krijgen ze er wat ons betreft geen stuiver voor."
Proef
Lokale overheden zitten al jaren in hun maag met mensen die in Nederland zijn zonder verblijfsdocumenten, die veelal op straat zwerven of leven in gekraakte panden. Toenmalig staatssecretaris Mark Harbers bereikte afgelopen november een akkoord over een proef voor 24-uursopvang in vijf gemeenten. Eind 2020 volgt evaluatie van lopende pilots. De beste resultaten van de pilotgemeenten gaan de basis vormen voor de definitieve regeling aan het einde van de kabinetsperiode.
Amsterdam is een van de vijf proefgemeenten. Ongedocumenteerden krijgen anderhalf jaar om vanuit een opvanglocatie een verblijfsvergunning te regelen. "Onderzoek toont aan dat als je mensen opvang biedt en begeleidt en in die zin rust en stabiliteit geeft, ze veel beter in staat zijn om te werken aan perspectief", zegt de Amsterdamse wethouder Rutger Groot Wassink. "Dat kan zijn alsnog een status in Nederland. Want als je afgewezen bent, betekent dat niet dat je niet alsnog een verblijfsvergunning kunt krijgen."
Maar de VVD en het CDA vinden dit een 'verkeerd uitgangspunt'. "Als er opeens iets veranderd in de omstandigheden van mensen, kan het altijd zo zijn dat er opeens recht is op verblijf, maar dat is maar in hele unieke omstandigheden", zegt Kamerlid Bente Becker (VVD). "Uitgangspunt is dat mensen mee gaan werken aan vertrek. Als dat niet gebeurt is dat wat mij betreft een verkeerde invulling van de landelijke vreemdelingenvoorziening."
'Niets zo erg als uitzichtloosheid'
Joël Voordewind van coalitiepartij ChristenUnie neemt het juist op voor de Amsterdamse aanpak. "De landelijke voorziening vreemdelingen is bedoeld om mensen perspectief te geven op terugkeer. Maar als je na anderhalf jaar moet vaststellen dat dat echt niet kan, moeten mensen alsnog een perspectief krijgen in Nederland."
Amsterdam is niet de eerste gemeente die experimenteert met de opvang van illegalen. In Groningen zijn sinds 2015 al bijna 2000 illegalen opgevangen. 249 uitgeprocedeerden hebben hier alsnog een asielstatus gekregen. Anderen verdwenen in de illegaliteit, maar een deel ging ook terug naar eigen land.
Groot Wassink: "In sommige situaties kunnen ze niet terug. Als je ze de mogelijkheid geeft om bijvoorbeeld een vak te leren, om ze ook in die zin perspectief te geven, dan denk ik dat het heel goed kan."
Op dit moment zoekt de wethouder naar meerdere, kleine locaties in Amsterdam om vanaf 1 juli 500 ongedocumenteerden op te vangen. "Niets is zo erg als uitzichtloosheid", zegt Groot Wassink. "Het gaat erom dat mensen weer een beeld hebben bij hun toekomst, of dat nou hier ligt of in het land van herkomst of ergens anders. En daarvoor is het nodig je ze opvangt en ondersteunt."
