Senaatsverkiezingen: zit Denk Forum dwars en kaapt coalitie 2 zetels?
Het gaat maandag een spannende dag worden in Den Haag. 570 Provinciale Statenleden en 19 leden van kiescolleges in Caribisch Nederland kiezen dan de nieuwe samenstelling van de Eerste Kamer.
Wordt Forum voor Democratie de grootste partij met dertien zetels? Kunnen de coalitiepartijen er een of misschien zelfs twee zetels bij veroveren? En wat gaan de vier Statenleden van Denk doen met hun stem? Een ingewikkeld spel, waarbij partijen van elkaar niet weten wat ze gaan doen. Dat maakt dat er nog van alles mogelijk is.
Van 67 zetels is het nagenoeg zeker naar welke partijen die toe gaan. Dat zijn de zetels die deze partijen hoe dan ook binnenhalen als hun Statenleden op hun eigen partij zouden stemmen.
De overige 8 zetels zijn restzetels. De partijen met een restzetel hebben onvoldoende stemmen over voor een volledige zetel, maar krijgen deze zetel omdat ze net iets meer stemmen overhouden dan de andere partijen.
Als alle Statenleden maandag op hun eigen partij zouden stemmen, is de uitslag helder. Forum voor Democratie wordt dan de grootste met 13 zetels en de coalitie (VVD, CDA, D66 en ChristenUnie) krijgt 30 van de 75 zetels.
Toch is de kans dat de uitslag hierboven ook de daadwerkelijke uitslag wordt klein. Er hoeven maar een paar Statenleden anders te gaan stemmen en de restzetelverdeling ziet er heel anders uit. Vooral de tweede restzetel van Forum voor Democratie en de restzetels van de PvdA en GroenLinks zijn heel onzeker.
De restzetel van de Onafhankelijke Senaatsfractie, de vertegenwoordiging van provinciale partijen in de Eerste Kamer, en de eerste restzetel van Forum voor Democratie zijn juist stevig in handen van deze partijen. Er moet wel heel wat gebeuren willen ze deze zetel nog verliezen.
Op twee manieren kunnen de restzetels nog gaan schuiven. Er zijn namelijk Statenleden en leden van kiescolleges in Bonaire, Sint-Eustatius en Saba die niet een eigen partij in de Eerste Kamer hebben om op te stemmen, en dus op een andere partij kunnen gaan stemmen. Of ze hebben zelf te weinig stemmen voor één zetel en gaan daarom voor een andere partij.
Dat laatste kan bijvoorbeeld gelden voor Denk. Die partij heeft met vier Statenleden (Zuid-Holland, Noord-Holland, Flevoland en Utrecht) te weinig stemmen om zelf een zetel in de Eerste Kamer te bemachtigen. Als die Statenleden op Denk stemmen, gaan hun stemmen verloren. Zouden ze bijvoorbeeld op de SP stemmen, dan krijgt die partij er een restzetel bij en verliest Forum voor Democratie of de PvdA een restzetel.
De Denk-politici willen niet prijsgeven wat ze gaan doen, omdat ze daarmee de andere partijen in de kaart zouden spelen. Maar de partij heeft dus een belangrijke troef in handen.
Ruzie in de partij
Ook van de Partij van het Noorden met twee zetels in Groningen (heeft gebroken met de OSF), een 50Plus-Statenlid in Drenthe en een PVV'er in Zeeland (beiden gebrouilleerd met de partij) is niet bekend wat ze gaan stemmen.
Dat geldt ook voor de negentien leden van de kiescolleges in Caribisch Nederland. Hun stemwaarde is heel erg klein, maar kan net het verschil maken om te bepalen of de PvdA of Forum voor Democratie de kleine restzetel heeft die als eerste afgepakt kan worden.
Het Noord-Hollandse Statenlid Robert Baljeu moet maandag ook een ingewikkelde afweging maken. Hij is de fractie van Forum voor Democratie uitgezet, maar is nog altijd nummer vijftien op de lijst van de partij in de Eerste Kamer. Het is niet duidelijk wat hij gaat doen.
Bondgenoten in de coalitie
De coalitiepartijen hebben in bovenstaand scenario samen 30 van de 75 zetels in de Eerste Kamer. Als ze het slim spelen, kunnen ze daar 31 of zelfs 32 zetels van maken. Voor de coalitie kan die 32ste zetel erg belangrijk zijn. Dan kunnen ze namelijk niet alleen met Forum voor Democratie en GroenLinks een meerderheid halen in de Eerste Kamer, maar ook met de PvdA. Zelfs als de PvdA blijft steken op 6 zetels (en dus geen restzetel haalt).
Om de ChristenUnie aan een extra zetel te helpen, hoeft er niet veel te gebeuren. Als een CDA-Statenlid uit bijvoorbeeld Noord-Holland op de ChristenUnie zou stemmen, zou de vierde zetel al binnen kunnen zijn. Dat zou ten koste gaan van de PvdA of Forum voor Democratie, waardoor de teller voor de coalitie op 31 komt te staan.
Nog een extra zetel voor de coalitie is ingewikkeld, maar niet onmogelijk. Een VVD-Statenlid zou bijvoorbeeld nog op D66 kunnen stemmen, maar daarbij wordt de eigen restzetel ook kleiner. In het ergste geval zou de VVD een restzetel verliezen en D66 er een winnen, waardoor de coalitie onder aan de streep niet wint. In het gunstigste geval winnen ze een zetel van GroenLinks en komt de coalitie op 32.
De rekenmeesters van de coalitiepartijen moeten de stemmen dus samen zo verdelen dat de vier restzetels van de coalitiepartijen net iets groter zijn dan de restzetels van GroenLinks en de PvdA. Die laatste twee partijen hebben in ieder geval weinig aan elkaar, omdat ze allebei een heel magere restzetel hebben en er weinig valt weg te geven.
Tot slot zouden de SGP en Forum voor Democratie elkaar ook nog kunnen helpen. Het zou de SGP een tweede of Forum voor Democratie een dertiende zetel kunnen opleveren. SGP-leider Kees van der Staaij zei op zijn recentste partijcongres dat hij er "niet op zit te wachten" dat GroenLinks en de PvdA in de Eerste Kamer het kabinetsbeleid "verder naar links trekken". Hij hoopt op een constructieve houding van Forum voor Democratie, zei hij toen.
Maandag zullen we weten welke partijen het spel het slimst hebben gespeeld.
