Vanochtend maakte de Britse premier Theresa May bekend te zullen stoppen. Pas op 7 juni treedt ze echt af, maar er wordt al volop gespeculeerd over haar opvolging.
Dat is niet voor niets: de belangen zijn groot en voor eind oktober moet het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie zijn geregeld.
Grootste kanshebber
De opvolger van May als leider van de Conservatieve Partij wordt automatisch de nieuwe premier. De partij mag zelf intern bepalen wie dat wordt. "De komende weken zal in de partij een strijd losbarsten tussen de kandidaat-opvolgers die allemaal hun eigen visie op brexit presenteren", zegt correspondent Tim de Wit. "Het idee is dat voor het zomerreces, dat eind juli begint, de strijd beslecht is en we een nieuwe premier hebben in het Verenigd Koninkrijk."
Op 10 juni kunnen Conservatieven zich officieel kandidaat stellen voor het leiderschap. Vervolgens brengen de Conservatieve parlementsleden de lijst terug tot twee kandidaten. Alle partijleden kunnen uit die twee kandidaten hun nieuwe leider kiezen.
"Er zijn al zestien kandidaten die on the record gezegd hebben dat ze May willen opvolgen", zegt Rem Korteweg van instituut Clingendael. Maar veruit de grootste kanshebber is volgens hem Boris Johnson. "In de fractie van de Conservatieven moet een deel niks van hem hebben, maar hij ligt goed bij partijleden, dus goed in het land."
Ook bij de bookmakers staat Johnson ruim bovenaan en bij een peiling van de Britse krant The Times zei 39 procent van de Conservatieven op hem te zullen stemmen. Johnson wordt op afstand gevolgd door Dominic Raab met 13 procent.
Johnson, oud-minister van Buitenlandse Zaken en oud-burgemeester van Londen, is uitgesproken pro-brexit. De Conservatieven voelen zich gedwongen om een hardliner als hem te kiezen, zegt Korteweg, door druk van rechterzijde.
"De uitkomst van de Europese verkiezingen wordt dramatisch voor de Conservatieve Partij door het succes van de Brexit Partij van Nigel Farage. Om de stemmers terug te halen, moeten de Conservatieven die harde brexit steviger omarmen."
Krijgt opvolger brexit wél voor elkaar?
De vraag blijft: waarom zou het de nieuwe premier wél lukken om brexit voor elkaar te krijgen? May heeft drie mislukte pogingen gedaan om haar brexit-deal met de EU door het Lagerhuis te krijgen.
"Ze heeft het nog lang volgehouden door haar vasthoudende karakter en door haar overtuiging van haar eigen positie en eigen gelijk", zegt Korteweg. "En ik denk ook dat ze zich realiseerde dat ook een nieuwe premier met hetzelfde krachtenveld te maken heeft in Brussel en Londen. Dus ze heeft lang gedacht 'waarom zou ik niet doorgaan? Dit is het beste akkoord.'"
De nieuwe premier heeft ook nog eens heel weinig tijd om brexit te regelen, zegt correspondent De Wit. "Stel je wordt eind juli de nieuwe premier, dan heb je nog maar tot eind oktober, de nieuwe deadline die met de EU is afgesproken, om brexit te regelen. Dat wordt hoe dan ook een heel ingewikkelde klus."
Toch denkt Korteweg dat er beweging kan komen in het vastgelopen proces. "De EU-leiders vinden het huidige akkoord nog steeds de beste deal en willen geen verdere concessies doen. Brexiteers en mogelijk Johnson zullen in oktober zeggen, 'dan gaan we uittreden zonder deal'. Probleem is dat daar geen meerderheid voor is in het Britse Parlement."
"De vraag is wat Europa vervolgens doet. Voor nieuw uitstel van de brexitdatum is unanimiteit nodig onder de EU-landen, maar de Fransen en Spanjaarden zien dit waarschijnlijk niet zitten. Als de EU niet unaniem voor verlenging stemt, kan dit een impuls zijn om de Britten te laten bewegen."
